اتابک شاه حسین

اتابک شاه حسین      حکومت ۸۱۵ الی ۸۷۳ ه.ق

سکه عصر اتابکان کوچک

اتابک شاه حسین ، برادر سیدی احمد پس از وی حکومت لرکوچک را بدست گرفت . دورۀ حکومت شاه حسین بسیار طولانی بود ، اما در منابع تاریخی چندان به وقایع حکومت وی نپرداخته اند. در واقع دورۀ طولانی حکومت شاه حسین مصادف با دوره ای سراسر از تنش بود که درآن تیموریان از یک سو و امرای ملایری و ترکمان و غیره از سوی دیگر، به شدت با هم درگیر بودند . دورۀ سلطنت شاهرخ تیموری نیز سراسر مصروف نبرد با قرایوسف ترکمان در آذربایجان ، « منتخب التواریخ معینی : ۶۷» ، سرکوب شاهزادگان مدعی تیموری در نقاط مختلف ، و مسائل مربوط به خراسان و ماوراءالنهرشد . پس از مرگ شاهرخ تا کشته شدن سلطان ابوسعید در سال ۸۷۳ ه.ق ، دورۀ نزاع میان آق قویونلو های حاکم بر آذربایجان عراق با تیموریان بود . در چنین دورۀ پرآشوب و بحرانی در لرکوچک ، شاه حسین تنها ناظر بود . بدون شک با بی تفاوتی هر یک از امرا و حکام قدرتمند بر منطقه مرکزی ایران با آذربایجان ، معادلات سیاسی در منطقه به هم می خورد .

بنظر می رسد جانشینی شاه حسین از سوی حکام تیموری مناطق مرکزی ایران و آذربایجان تأیید شده باشد . از فعالیت های سیاسی اتابک شاه حسین تنها از لشکرکشی های وی به سرزمین های مجاور گزارش شده است . متأسفانه زمان دقیق این تهاجمات مشخص نیست . اما به احتمال بسیار به دورۀ دوم حکومت وی مربوط می شود . یک بخش از لشکرکشی های اتابک به منطقۀ اصفهان بود . شهر و قلمرو اصفهان مدت ها میان امیرزادگان تیموری حاکم در فارس و حکام قراقویونلو در آذربایجان دست بدست می شد . به احتمال بسیار یورش های اتابک به منطقۀ اصفهان در ایامی صورت می گرفت که حاکم قدرتمندی در آن منطقه وجود نداشت . اتابک در لشکرکشی های خود تا حدود گلپایگان پیش رفت . «بدلیسی: ۴۸» متأسفانه آگاهی دقیقی از نواحی تحت تصرف وی و نیز طول مدتی که سرزمین های مذکور در دست وی باقی مانده بود ، در اختیار نداریم .

محدوده قلمرو اتابکان لرکوچک

در منابع معاصر وی ، از اقوام تنبیهی و لشکرکشی حکام منطقه علیه اتابک سخنی به میان نرفته است . اهداف اتابک شاه حسین از چنین اقداماتی نیز مشخص نیست . به احتمال بسیار وی اینگونه فعالیت ها را با اهدافی چند انجام می داد . بیرون راندن قبایل شبان که به سرحدات لرکوچک نزدیک می شدند ، کسب درآمد از راه جنگ و غارت ، تصرف سرزمینهای وسیع تر و ازدیاد درآمدهای مالیاتی حکومت ، بخش دیگری از لشکرکشی های شاه حسین بسوی سرزمینهای غرب لرکوچک بود . به احتمال بسیار اوج درگیریهای او با حکام آن مناطق به اواخر ایام حکمرانی او باز می گشت . بویژه پس از مرگ سلطان ابوسعید گورکانی در سال ۸۷۳ ه.ق وی بسوی همدان لشکر کشید و آن شهر را تصرف کرد . « بدلیسی : ۴۶- غفاری ، تاریخ جهان آرا : ۱۷۳» و از آنجا به شهر زور و قلمرو ایل بهارلو حمله برد . این تاخت و تازها به درگیری وی با کورعلی پسر علی شکر که حاکم آن قلمرو بود، منجر شد و عاقبت در یک حملۀ غافلگیر کننده ، شاه حسین بقتل رسید . «بدلیسی : ۴۶ – غفاری ، جهان آرا : ۱۷۳،۱۷۴- سردار اسعد : ۱۴۳- ستوده : ۱۵۶، ۱۵۵»

منابع :

منتخب التواریخ معینی ، منسوب به معین الدین نطنزی ، به اهتمام ژان اوبن ، تهران ۱۳۶۳ شمسی

سردار اسعد ، علیقلی خان ، تاریخ بختیاری ، (خلاصه الاعصار فی تاریخ البختیار)، به اهتمام جمشید کیان فر ، تهران ،۱۳۷۶شمسی

غفاری قزوینی ، قاضی احمد ، تاریخ جهان آرا ، تهران ، ۱۳۳۴ شمسی

بدلیسی ، شرف خان ، شرفنامه ، به اهتمام ولادیمیر ولییا منیوف زرنوف ، تهران ، ۱۳۷۷ شمسی

خلاصه شدۀ مبحث اتابکان لر ، تاریخ جامع ایران ، جلدنهم ، شهرام یوسفی فر

تحقیق و پژوهش : مهدی صبور صادقزاده