اردوان دوم اشکانی

اردوان دوم

یکی از شاهزادگان اشکانی که اردوان دوم نام داشته و نسب او از سوی مادر به اشکانیان می رسید، و فرمانروای ماد آتروپاتن بود و با طوایف داهه ارتباط داشت ،از آذربایجان ادعای پادشاهی نمود .لذا بین او و ونن جنگی در گرفت که ونن ابتدا در آن جنگ پیروز شد وبه نام خود سکه ضرب زد اما نجیب زادگان در مجلس اشراف وی را از سلطنت خلع کردند و اوبه سوریه تبعید گردید . اردون دوم  قدرت را بدست گرفت و در تیسفون در سال ۱۲میلادی رسما تاجگذاری کرد.

او در دوره فرمانروایی خود دراندیشه حذف تفکرات هلینزم «یونانی مآبی» فرهنگ رومی بود که در دوران اخیر با زیرکی و نفوذ ملکه موزا برمخیله مردم غلبه پیدا کرده بود. ایندوره  که حدود صد سال بطول انجامید  از ارزش های خاصی برای تاریخ ایران برخوردار بوده است . بنابر بیشتر گزارش های مورخان یونانی –رومی این عصر با نوعی مبارزه میان اشرافیت و شاهنشاهی روبرو است . در میان بزرگان و نجبا معمولا دوسلیقه و تفکر وجود داشته که قشری طرفدار اشکانیان و قشری دیگر تمایل به اجرای اوامر روم داشتند از جمله پدیده های ارزشمند این عصر یکی تولد حماسه ملی ایران است که درجای خود باید به آن پرداخت و دیگری پیدایش هنر اشکانی است که نشانگر این می باشد که یونان گرایی جایگزین دوره ایران گرایی شده بود .این هنر بعدها درعصر ساسانی ادامه یافت .«ولسکی ۱۳۸۳ ک۱۷۱- زرین کوب ۱۳۷۷: ۳۷۳»

تکوک-سفالی-چکمه-ای-مکشوفه-از-ولیران-دماوند-دوره-اشکانی-آرشیو-موزه-ملی…..

بنابراین نقش اردوان دوم درایجاد بستری مناسب جهت احیاء و تجلی هویت ایرانی نقشی فوق العاده دارای اهمیت بوده است .ولسکی برخلاف مورخان دیگری که پادشاهان اشکانی را ضعیف و ناتوان ونالایق معرفی کرده اند درصدد است که اردوان دوم را نیز بسان جانشین بزرگش بلاش یکم و همانند اسلاف بزرگوار او مهرداد یکم ومهرداد دوم  پادشاهی لایق وتوانا بنامد . اردوان به مانند اسلافش در فکر باز گرداندن واحیای عظمت وشکوه عصر هخامنشی بود .احیای ارزش های فرهنگی در دوران وی و جانشین به مراتب مهم تر از پیروزیهای او در بربر روم بشمار می رود .«ولسکی ۱۳۸۳ : ۱۷۲»

امپراطورروم فکر انتقام شکست در نبرد کرهه را همیشه در سر داشت و این اندیشه دردوران سه امپراطوری ،ژولیوس سزار ،انتونیوس و ترانوس گواه بوده ایم . پس از شکست ونن از اردوان و فرار او به ارمنستان حمایت های تبیریوس نیز کاری از پیش نبرد .اردوان یکی از پسران خود را به ارمنستان اعزام کرد .لیکن او موفق به کسب این تاج و تخت نگردید و بالاخره تبیریوس زنون را برمسند حکومت ارمنستان گمارده ازطرف دیگر ونن به کلیکیه رفت وهمانجا درگذشت « شیپمن ۱۳۸۶: ۹۴» حذف او برای اردوان خوشحال کننده بود چراکه امکان این می رفت که اشراف و نجبا او را مجدداً تحریک به شورش نمایند .همانطوری که قبلاً اشاره ای شد عده ای از نجبا درصدد نفاق و ایجاد آشوب و شورش در روند حکومت اشکانی بودند .

برای مبارزه با اقدامات این اشخاص اردوان دستور تشکیل و استخدام گارد شاهنشاهی را صادر نمود . نکته قابل ذکر آن است که اردوان آنچه در توان داشت صرف احیای سنت های ایران باستان و توجه به هویت ایرانی کرد«ولسکی ۱۳۸۳: ۱۶۹ ، ۱۷۱ »  اردوان دوم در خلال فرمانروایی اش نامه ای را به شوش نوشت و ارسال کرده که متن روی آن هم اینک بر روی سنگ مرمر خاکستری باقی است وتاریخ سال ۲۵ یا۲۶ میلادی حک شده و اصل این سنگ نوشته در موزه لوور است و در سال ۱۹۳۲ یافت شده «جعفری دهقی ۱۳۹۱ : ۱۷۷-۱۷۸ » و مضمون این کتیبه چنین است اردوان به زبان یونانی اظهار کرده که مایل است هستیائوس  دوباره بعنوان خزانه دار انتخاب شود و پس از سه سال که قاضی های سلطنتی او را از کار برکنار کرده بودند مجدداً بر سرکار برگردد این نامه نشانگر این است که مهرداد شاهی از زمان سلوکیان از زبان یونانی استفاده می کرده است و نیز نشان میدهد که اردوان در امور داخلی شهر شوش نظر می داده است «موزه لوور ۲۰۰۸ بازبینی شده در۶شهریور ۱۳۹۱ هجری شمسی» گزارشهای تاریخی همچنین دلالت بر این دارد که در این عصر مشکلاتی از سوی مشرق در حال بروز بود . و خاندانی با عنوان پهلو که شاید از خاندان سورن معروف بوده باشد ودرآن منطقه فرمانروایی می کرده اند. این خاندان تا نواحی پنجاب پیشروی کرده و حکومت سکاها را در منطقه هند از میان برداشتند .که مهمترین فرمانروای آنان گوندوفارس یا گندوفر«سال ۲۶ تا ۶۴ مبلادی » برخی نواحی شرقی پارت را هم متصرف شدند « شیپمن ۱۳۸۶ : ۹۶»

اشکانی-قمقمه-سفالی-آرشیو-موزه-ملی-ایران…

پس از درگذشت شاه ارمنستان در سال ۳۵ میلادی اردوان پسر بزرگ خود ارشک را به امارت ارمنستان منصوب کرد .اما این موضوع ناراحتی قیصر را موجب گشته و او نیز فرهاد پسر فرهاد چهارم را بعنوان رقیب به پارت فرستاد .اما وی در راه سوریه درگذشت  روم اینبار یکی از نوه های فرهاد چهارم به نام تیرداد را بسوی پارت اعزام کردند او در تیسفون ادعای پادشاهی کرد .روم از طرف دیگر ایبری را وادار به فتح ارمنستان کرد .پارت ها نتوانستند آنرا بازپس بگیرند .فرمانروای سوریه به پشتیبانی و حمایت تیرداد برخاسته و به کنار رود فرات رسید .اردوان بناچار از تصرف ارمنستان صرفنظر کرده و به هیرکانیه مراجعت کرد . بعد از چندی موافقت صلح مابین اردوان و فرمانروای سوریه برقرارگردید . با این حال شورش جدیدی در سلوکیه ایجاد شده و به مدت هفت سال ادامه داشت . حتی بعد از چندی مدعی جدیدی بنام کیناموس که گویا پسرخوانده اردوان بود ظهور کرد .باری اردوان در سال ۳۸ میلادی فوت کرده و فرمانروایی او که بیست وهشت سال بطول انجامید و با فراز و نشیب های بسیاری همراه بود، به اتمام رسید « شیپمن ۱۳۸۶: ۹۸»

منابع :

شیپمن ، کلاوس ، مبانی تاریخ پارت ، ترجمۀ شاهرخ راعی ، نشر کتاب سیامک ، تهران ، ۱۳۸۶شمسی

عبدالحسین زرین کوب ، تاریخ مردم ایران ، قبل از اسلام ، چاپ پنجم ، انتشارات امیرکبیر ، تهران ، ۱۳۷۷ شمسی

جعفری دهقی ، محمود ، بازشناسی منابع و مآخذ ایران باستان (ازورود آریاییها تا سقوط شاهنشاهی ساسانی)سمت ، تهران ، ۱۳۹۱ شمسی

ولسکی ، یوزف ، شاهنشاهی اشکانی  ، ترجمۀ مرتضی ثاقب فر ،  انتشارات ققنوس ، تهران ۱۳۸۳ شمسی

مطلب از جلد اول کتاب تاریخ جامع ایران ، محمود جعفری دهقی

تحقیق و پژوهش : مهدی صبور صادقزاده