اردوان چهارم اشکانی

اردوان چهارم «۲۱۶-۲۲۴» وسقوط سلسله اشکانیان

اردوان چهارم آخرین پادشاه اشکانی است . در اوایل حکومت خویش همواره از سوی رومی ها تهدید شده است . از جمله این تهدیدها و مهمتر از همه کاراکالا بود که به شدت چشم طمع به ثروت های شرق دوخته بود او رؤیای جانشینی اسکندر مقدونی را در سر می پرورانید. به منظور یورش به شرق ، فرمانروایان اسروئن و ارمنستان را دستگیر کرد تا راه خود را برای حمله به پارت هموار سازد . گویند او برای رسیدن به اهداف خود دست به طرح نقشه هایی زد از جمله آنکه دختر اردوان را خواستگاری کرد و طی مجلسی همه سران پارت را به هلاکت رسانید . اما موفق به قتل اردوان نشد .

باری کاراکالا میانرودان را متصرف شد وتا آدیابن پیش رفت اما پارتیان در بهار ۲۱۷ میلادی دست به ضدحمله زدند و در این حین کاراکالا بدست نگهبانان خویش بقتل رسید . مارکرینوس که جنگ با ایران را ادامه داد ، سرانجام شکست خورد و ناچار به مصالحه و پرداخت غرامت سنگینی شد.

آخرین برخوردهای ایران و روم نشانگر این است که اردوان از قدرتی قابل توجه برخوردار بوده است ،هرچند که جنگهای داخلی باعث نابودی پارتیان گردید لیکن شواهد نشان میدهد که حتی مجلس نجبا و اشراف پارت نیز از این همه جنگ و ستیز داخلی خسته و بیزار بودند .زیرا هنگامی که با شورش تازه ای که توسط اردشیر و پدرش بابک علیه شاهان محلی در پارس ایجاد شده بود ، مواجه شدند ،هیچ گونه واکنشی به سود اردوان نشان ندادند و حتی پنهانی به دشمن نیز یاری رسانیدند . «ولسکی :۲۰۸،۲۱۵- زرین کوب ۱۳۷۷: ۴۰۵»

نگ-شیشه-ای-محل-کشف-نامعلوم-دوره-اشکانی-آرشیو-موزه-ملی-ایران

امری که در تمام شدن مدت فرمانروایی  اشکانی ادامه یافت و هرچه به پایان عمر این سلسله نزدیکتر میشد ،سرعت بیشتری می گرفت ،انسجام و هماهنگی لازم میان خاندان های بزرگ که نقش چشمگیری در سیاست های کلان مملکت داشتند،وجود نداشت . گروهی از این بزرگان به هواداری از روم به آرمان ایرانیان خیانت می کردند . سرانجام استمرار جنگ های داخلی و نزاع های طولانی برسرقدرت که موجب خستگی  و بیزاری نجبا و اهرم های قدرت در درون فرمانروایی اشکانی شده بود ، بطوری که حتی به هنگام شورش اردشیر در پارس، نجبای مذکور به سود شورشیان وارد معرکه شدند . اردشیر بابکان از سوی پدر به ساسان ، متولی معبد ناهید در استخر ، و از سوی مادر به خاندان شاهان بازرنگی استخر پارس منسوب بود. اردشیر بتدریج شاهان محلی پارس را از سر راه خود برداشت و سرانجام به شاهی پارس رسید.

پس از سرنگونی بلاش بدست اردوان «۲۲۴ میلادی»اختلاف میان اردوان و اردشیر وسعت یافت و اردشیر نواحی کرمان و اصفهان و میشان را تصرف کرد . سرانجام نبردی که میان اردشیر  و اردوان در دشت هرمزدجان درگرفت ، اردوان بقتل رسید و به این ترتیب یکی ازسلسله های  شاهنشاهی شگفت انگیز مشرق زمین از صحنه روزگار محو شد . اما باید به یاد داشت ، که برچیده شدن بساط حکومت اشکانی به معنی نابودی ایران و تمدن عظیم و گران سنگ آن نبود .ایران هویت آن درخت کهنسالی است که هیچ باد ناموفقی قادر به شکستن آن نبوده ونخواهد بود.

سفال-نوشته-اشکانی-آرشیو-موززه-ملی-ایران-…

منابع :

عبدالحسین زرین کوب ، تاریخ مردم ایران ، قبل از اسلام ، چاپ پنجم ، انتشارات امیرکبیر ، تهران ، ۱۳۷۷ شمسی

ولسکی ، یوزف ، شاهنشاهی اشکانی  ، ترجمۀ مرتضی ثاقب فر ،  انتشارات ققنوس ، تهران ۱۳۸۳ شمسی

جلد اول تاریخ جامع ایران ، محمود جعفری دهقی

تحقیق و پژوهش : مهدی صبور صادقزاده