بلاش اول اشکانی

  بلاش اول    «۵۱ تا۷۸ میلادی »

بلاش اول را می توان از چهره های تاثیر گذار و ماندگار و حتی مقبول درسلسله اشکانی نام برد .

بنابر شواهد بدست آمده بلاش اول شخصی بود که به ماهیت ایرانی خود علاقمند بود و بنابراین اقدام به بازسازی و احیاء  فرهنگ ایرانی نمود. بسیاری از پژوهشگران گردآوری کتاب مقدس زرتشتیان ، اوستا را به او نسبت داده اند . او در ابتدای سلطنت خود فرمانروایی ارمنستان را به برادرش تیرداد و فرمانروایی ماد را به برادر دیگر خود پاکور واگذار کرده است . رادامیست شاهزاده ایبری مدعی تاج و تخت شده و مصمم شد باحمایت روم حکومت ارمنستان را به مهرداد بدهد . لیکن مهرداد بقتل رسید و بلاش پس از وارد شدن به ارمنستان و تسخیر چند شهر ، تیرداد برادر کوچک خود را به حکومت آنجا گمارد «۵۴میلادی» بلاش بدلیل کمبود آذوقه و همچنین فرا رسیدن زمستان مجبور به عقب نشینی شد ولیکن اشکانیان به آنچه که خواستار آن بودند یعنی تصرف ارمنستان رسیدند .  « ولسکی ۱۳۸۳ :۱۸۵» در این زمان قیصر روم نرون سردار خود دومیسیوس کوربولون را به منطقه اعزام کرد .

کلاه خود سربازان اشکانی

هر دوسپاه ایران و روم به تقویت نیروهای خود در ارمنستان پرداختند . پارت ها با مشکلات داخلی که یکی شورش حاکم  آدیابن و دیگری تجاوزهای قوم داهه به مرزهای پادشاهی اشکانی بود مواجه گردید . تیرداد تلاش کرد که با سردار رومی وارد مذاکره شود ، تا از پیشروی او جلوگیری شود .اما کوربولون در اواخر سال ۵۸ میلادی موفق به تسخیر بسیاری از قلاع ارمنستان ، بویژه منطقه سوق الجیشی آزتاکسات شد.این منطقه بسیار مورد توجه تیرداد بود . سال بعد نیز شهر دیگر ارمنستان یعنی تیگرانات به سردار رومی واگذار شد. «دیاکونف۱۳۷۸: ۱۳۴»

خمره-سفالی-مکشوفه-از-شوش-دوره-اشکانی-آرشیو-موزه-ملی-…

شاید دلیل دیگر این واگذاری درگیری بلاش در مرز های شرقی بود. به نظر ولسکی در این زمان مشکلات عدیده ای برای بلاش بوجود آمده بود .از سوی دیگر پسر او بنام وردان شورش کرد ،اما سریعاً شورش او سرکوب گردید . در اوایل قرن یکم میلادی فردی بنام سنابار قیام کرده و در مرکیان بنام خود سکه ضرب زد و از طرف دیگر کوشانیان به مرزهای شرقی تعرض می کردند.این تعرضات موجب صلح بلاش با رومیان گردید و ارمنستان به رویان واگذار شد «ولسکی ۱۳۸۳: ۱۸۶»

بدین ترتیب رومی ها خود را مالک قطعی ارمنستان دانسته و تگران پنجم ، شاهزاده پادوکیه را به پادشاهی ارمنستان منصوب کردند. همچنین ، سایر امیران آسیای صغیر که تابع دولت روم بودند ،  نواحی دیگر ارمنستان را تحت نفوذ خود بردند. کار به جایی رسید که تیگران ، پادشاه ارمنستان در سال ۶۱ میلادی به یکی از نواحی ایران بنام آدیابن که درهمسایگی ارمنستان قرار داشت ،یورش برد ولی با واکنش شدید نیروهای ایرانی روبرو شده و توفیقی نیافت . پس از مدتی بلاش نمایندگانی را به روم اعزام کرد تا در مورد ارمنستان مذاکره کند لیکن نرون پیشنهاد نمایندگان را نپذیرفت و آنها مراجعت کردند «دیاکونف ۱۳۸۷:۱۳۵»

درسال ۶۲ میلادی مجدداً روم عملیات نظامی خود علیه اشکانیان را آغاز کرد اما نتیجه ای از این عمل عاید آنها نگردید در نهایت هردو کشور موافقت کردند که تیرداد به روم رفته و تاج پادشاهی بدست نرون بر سر او گذاشته شود .که در سال ۶۶میلادی مراسم تاجگذاری با تشریفات خاصی انجام شد . بنابراین پس از تهاجم و در گیری مداوم بین دو کشور ایران و روم فردی از خاندان اشکانی به تخت سلطنت ارمنستان جلوس نمود و درعمل پارتیان نظارت برارمنستان را برعهده گرفتند «دیاکونف۱۳۷۸: ۱۳۴ – ولسکی۱۳۸۳: ۱۹۰» با اینکه صلح میان دو طرف برقرار شد،تصور می شد که این آشتی شکننده است و رومیان همیشه درصدد تصرف سرزمین ارمنستان بوده اند . از نمونه حرکات آنها می توان حمله آلانیان از طوایف سکایی غرب به ماد از طرف دربند قفقاز و با اتحاد طوایف گرجی را نام برد که به قتل و غارت در ارمنستان و آذربایجان منجر شد. بلاش از وسپازیانوس درخواست کمک نظامی کرد، لیکن وی به این درخواست پاسخ منفی داد. اما رفتار پادشاه اشکانی نیز با رومیان همانند رفتار آنان بوده چنانکه بلاش در مکاتبه ای رسمی با وسپازیانوس ، خود را شاه شاهان خوانده ، اما اشاره ای به نرون پادشاه روم نکرده بود «زرین کوب ۱۳۷۷: ۳۸۲» اگر بطور منصفانه به اوضاع و  احوال زمان بلاش اول بنگریم متوجه می شویم که او نیز با مشکلات بسیاری همانند بعضی پادشاهان اسلاف خود روبرو بوده ، مثل دچار شدن کشور به بلایای طبیعی گسترده همانند خشکسالی ،بیماری های گوناگون از جمله طاعون و وبا را نام برده و از سوی دیگر اختلاف اشراف و نجبا را درنظر بگیریم که بعضی در اندیشه حفظ هویت ایرانی و اعتلای آن و بعضی دیگر در اندیشه گسترش فرهنگ و زبان یونانی بوده اند.

محدوده قلمرو سلسله اشکانیان در اوج قدرت

برای شناسایی بلاش اول وسایر پادشاهان اشکانی نمی شود به شرح جنگ های ایران و روم از زاویه دید نویسندگان رومی نگریست بلکه بایستی سایر تحولات منجمله تحولات فرهنگی و اقتصادی را در آن برهه زمان بررسی وتحلیل کرد.

«ولسکی۱۳۸۳: ۱۹۵- ۱۸۳»

بهمن انصاری در کتاب زرتشت و زرتشتیان آورده است  : بلاش یکم نخستین پادشاه اشکانی است که گونه ای الفبای ایرانی (پهلوی پارتی) را جایگزین الفبای یونانی نمود و نامهای یونانی شده شهرهای ایران را به نامهای ایرانیِ پیشین بازگرداند . شائبۀ زرتشتی بودن او و تطبیقش با بلاشِ نامبرده در کتب پهلوی ، از آنجا قوت می گیرد که به دستور وی ؛برای نخستین بار ، بر پشتِ برخی از سکه های اشکانی ، تصویر آتشدان زرتشتی را اضافه  کردند . «زرتشت و زرتشتیان ، انصاری ، ص۱۷»

منابع :

عبدالحسین زرین کوب ، تاریخ مردم ایران ، قبل از اسلام ، چاپ پنجم ، انتشارات امیرکبیر ، تهران ، ۱۳۷۷ شمسی

دیاکونوف ، میخائیل میخائیلوویچ ، اشکانیان ، ترجمۀ کریم کشاورز ، انتشارات پیام ، تهران ، ۱۳۷۸ شمسی

ولسکی ، یوزف ، شاهنشاهی اشکانی  ، ترجمۀ مرتضی ثاقب فر ،  انتشارات ققنوس ، تهران ۱۳۸۳ شمسی

زرتشت و زرتشتیان ، تألیف بهمن انصاری ، انتشارات آرون ، تهران ۱۳۹۶ خورشیدی

جلد اول تاریخ جامع ایران ، محمود جعفری دهقی

تحقیق و پژوهش : مهدی صبور صادقزاده