اتابک عزالدین گرشاسب یا گرشاسپ

اتابک عزالدین گرشاسپ یا گرشاسب

دورۀ حکمرانی عزالدین گرشاسپ نیز همچنان دچار ابهام در سالشماری است . او در آغاز جلوس بر تخت با مسئلۀ رسمیت یافتن حکومت خود روبرو بود . به نظر می رسد تصمیم او به نکاح با ملکه خاتون ، همسر اتابک شرف الدین ابوبکر و خواهر شهاب الدین سلیمانشاه ایوه ، «منتخب التواریخ معینی : ۵۷» چاره اندیشی برای حل و فصل مسئله ای از طریق معمول ایجاد خوشاوندی بوده است . بطور حتم موقعیت خاص سلیمانشاه در دربار خلیفه ، می توانست در استحکام موقعیت وی مؤثر واقع شود .

سکه عصر اتابکان کوچک

دیری نگذشت که حسام الدین خلیل از راه خوزستان به عزم تسخیر لر کوچک براه افتاد . « حمدالله مستوفی ، تاریخ برگزیده :۵۵۴، ۵۵۵- منتخب التواریخ معینی : ۵۷- بدلیسی :۳۸»

چنین بنظر می رسد که وی بدان دلیل به خوزستان رفت تا بتدریج که به آنجا می رسد ، سپاهی مناسب را تدارک ببیند . صرفنظر از اختلافاتی که در باب برخی جزئیات این واقعه در روایات اصلی وجود دارد ، حسام الدین خلیل با عزالدین گرشاسپ که سپاهی گران بهمراه داشت ، به هم نزدیک شدند . «منتخب التواریخ معینی : ۵۷ ، ۵۸» عزالدین گرشاسپ برغم برتری در قوا ، در شروع جنگ تعلل می کرد . او قصد داشت با رقیب صلح کند و قلمرو اش را به وی تسلیم نماید . اما بنا به روایت منابع ، خواهرانش که به میدان کارزار آمده بودند ، وی را با تهدید به اینکه اگر جنگ نکند ، خودشان به جنگ می روند ، او را وادار به جنگ کردند . «حمدالله مستوفی ، تاریخ برگزیده : ۵۵۵- بدلیسی : ۳۸» اما وقتی با یکدیگر روبرو شدند، اکثر لرها جانب حسام الدین خلیل را گرفتند . از این رو عزالدین گرشاسپ شکست خورد و به قلعۀ کریت که ملکه خاتون همسرش ، در آنجا بود رفت . « حمدالله مستوفی ، برگزیده ۵۵۵ – منتخب اتواریخ معینی : ۵۸ – بدلیسی : ۳۸» حسام الدین گروهی را فرستاد تا راه قلعه را مسدود ساختند و خود نیز به سمت آنجا عازم شد . ظاهراً عزالدین دستگیر شد و قلعه سه روز محاصره گردید . وقتی ملکه خاتون ماجرا را فهمید ، نامه ای به حسام الدین نوشت و شوهرش را شفاعت کرد و تعهد کرد اگر وی را به جان امان دهند ، قلعه را به آنان تحویل خواهد داد .  پس از سه روز توافق شد ؛ و به گفتۀ عزالدین گرشاسپ ، ملکه خاتون در قلعه را گشود و غائله ختم به خیر شد . به این ترتیب حسام الدین خلیل به حکومت لر کوچک رسید . « حمدالله مستوفی ، تاریخ برگزیده : ۵۵۵ – منتخب التواریخ معینی : ۵۸- بدلیسی :۳۹»

پرچم-اتابکان-لر-کوچک

منابع :

منتخب التواریخ معینی ، منسوب به معین الدین نطنزی ، به اهتمام ژان اوبن ، تهران ۱۳۶۳ شمسی

حمدالله مستوفی ، تاریخ گزیده ، به اهتمام دکتر عبدالحسین نوایی ، تهران ، ۱۳۶۳ شمسی

بدلیسی ، شرف خان ، شرفنامه ، به اهتمام ولادیمیر ولییا منیوف زرنوف ، تهران ، ۱۳۷۷ شمسی

خلاصه شدۀ مبحث اتابکان لر ، تاریخ جامع ایران ، جلدنهم ، شهرام یوسفی فر

تحقیق و پژوهش : مهدی صبور صادقزاده