قراقویونلو و اصل و نسب آن

قراقویونلو

محدوده قلمرو حکومت قراقویونلو

وجه تسمیه قراقویونلو و آق قویونلو بدین سبب است که قراقویونلو دارای گوسفندان سیاه و آق قویونلو دارا ی گوسفندان سفید بودند . که به زبان محلی آنها ، قرا به معنای سیاه ، آق به معنای سفید و قویون بمعنای گوسفند و لو نیز به معنای دارندگی می باشد . که این مورد در سدۀ هشتم ه.ق در برخی منابع ذکر گردیده است .

قره قویونلو به معنای دارنده گوسفندان سیاه

بعضی از منابع  به پیروی از مینورسکی اعتقاد دارند که این دو قبیله بر پرچم و سنگ قبرهایشان گوسفند سیاه و یا سفید را نقش می کرده اند و براین اساس قبیله های خود را نامگذاری کرده اند . «رشیدالدین فضل الله : ۴۸۸»

مسجد-کبود-تبریز-و-آرامگاه-جهانشاه قراقویونلو

قراقویونلوها ترمانانی از قبیلۀ اوغوز غز بودند . شواهدی در دست است که نشان می دهد که قبل از به قدرت رسیدن مغول ها ، قبیلۀ بهارلو با قراقویونلوها حویشاوندی داشته وبهمراه قوم یووِه در همدان ساکن بوده اند. و شاید اینکه در هنگام حملۀ مغولان ، منطقۀ کرکوک و موصل سرزمین قوم یووِه بوده است . و قشلاق قبیلۀ قراقویونلو محسوب می گردید . با این استدلال می توان گفت قراقویونلوها ، پس از انقراض مغولان در این قلمرو ، بعنوان یک قوای سیاسی مهم و قابل اهمیت ظاهر شدند . لیکن مینورسکی بر این اعتقاد است که نمی توان قاطع نظر داد که مابین یووه ها و قراقویونلوها خویشاوندی نزدیکی وجود داشته است . قراقویونلوها با قدرت و تفکر سیاسی توانستند چند ایل ترکمان دیگر همچون بهارلو ، قرامانلو ، دوخارلو ، چاکرلو، سعدلو ، حاجیلو ، دوگر و آلپاووت را جذب خود نمایند« Paneratos. 76/1» بیرام خواجه اولین نفر از بزرگان و سران قوم قراقویونلو بود ، که بعد از درگذشت ایلخان ابوسعید ادعای استقلال کرد . و پس از ضعف قوم سوتایی ها به فرماندهی حسین بیک در سال ۷۵۰ ه.ق بر آنها فاتح شدند و در سال ۷۵۲ ه.ق حسن بیک بدست بیرام خواجه مقتول شد . «حافظ ابرو : ۱/۲۴۱، ۲۴۲، عبدالرزاق سمرقندی : ۲/۱/ ۳۷۱» و از این زمان به بعد اکثر ترکمانان ، بیرام خواجه را به ریاست پذیرفتند .

پرچم قراقویونلو

در سال ۷۶۷ ه.ق بیرام خواجه با سلطان اویس جلایری مصاف داد که منجر به شکست او گردید و از این تاریخ قراقویونلو به لیست  خراجگزاران اویس درآمدند . اما در سال۷۷۶ ه.ق سلطان اویس از دنیا رفت و سلطان حسین جانشین وی نتوانست بیرام خواجه را وادار به اطاعت کند . بیرام خواجه از فرصت و ضعف سلطان حسین سود برد و ولایات دیگری را چون صورمهلو ، الا کلیسا ، خوی و نخجوان را تصرف کرده و به مقر خود ، موصل افزود . در بهار سال ۷۷ ه.ق لشکری از عراق به فرماندهی سلطان حسین به ارجیش که تحت فرماندهی قرامحمد برادرزادۀ بیرام خواجه بود ، حمله برد و آنجا را مطیع خود نمود . بیرام خواجه نیز در سال ۷۸۲ ه. ق از دنیا رفت .

مسجد-جهانشاه-در-تبریز-دوره قراقویونلو

منابع :

عبدالرزاق سمرقندی ، کال الدین ، مطلع سعدین ومجمع بحرین ، به اهتمام محمد شفیع

حافظ ابرو ، عبدالله ، زبده التواریخ ، به اهتمام کمال حاج سید جوادی ۱۳۷۲ شمسی

Paneratos,Vekayiname,Lebeau,Historedu,Bas,Empire,Paris. 1836میلادی

خلاصۀ تاریخ جامع ایران ، جلد دهم ، قراقویونلو، حوری وش احمدی دستگردی

تحقیق و پژوهش : مهدی صبور صادقزاده