پادوسبانیان یا پادوسپانیان

دودمان پادوسبانیان (حکومت از سال ۴۰ الی ۱۰۰۶ه.ق)

به هنگام کشته شدن پیروز شاهنشاه ساسانی در سال ۴۵۹ تا۴۸۳ میلادی در جنگ با هپتالیان گروهی از بزرگان ایران که قباد نیز در میان آنها بود اسیر شدند . و ایرانیان فرزند دیگر پیروز را که بلاش نام داشت ، در سال ۴۸۳ تا ۴۸۸ میلادی به پادشاهی برگزیدند . و جاماسب برادر با او از در موافقت در آمد . دیری نگذشت که بلاش در گذشت و جاماسب پادشاه ایران شد (۴۸۹ تا ۵۰۱ میلادی ). پس از چندی قباد با وعده خراج به هیاطله با سپاهی که از آنان به کمک گرفته بود به جنگ جاماسب بیامد. فرمانده سپاه ایران که سوخرا ( سوفزا ) نام داشت به قباد ملحق شد . جاماسب که توان مقابله با قباد را در خود نمی دید ، تسلیم قباد گردید و به ارمنستان عازم شد .  از آنزمان دورۀ دوم پادشاهی قباد آغاز گردید . جاماسب پس از رفتن به ارمنستان قسمتی از آن مناطق را از دربند به خزر و سقلاب را متصرف شد . او در آنجا بانویی را به همسری خود درآورد و از او صاحب دو فرزند پسر بنامهای نرسی و بهواط  گردید .

محدوده قلمرو سلسله پادوسپانیان

نرسی  پسر جاماسب در عهد خسرو انوشیروان عادل (۵۳۱ تا ۵۷۸ میلادی) به سمت یکی از فرماندهان وی بمدت سیزده سال جنگها نمود و فتح ها کرد . فرخزاد (وهرز) که به فرمان انوشیروان در یمن پیروزیها و فتوحاتی داشت ، همانا که پسر نرسی بود .

فیروز پسر دیگر نرسی فیروز بود که به جمال و مردی مانندی نداشت و جانشین پدر شد و تمامی مردم ممالک خزر و سقلاب و روس گوش به فرمان او بوده و او را دوست می داشتند . فیروز از میان شاهزادگان گیلانی زنی را به همسری  خود در آورد و از او صاحب پسری بنام گیلانشاه گردید . اخترشناسان آوردند که او را پسری آید که پادشاهی بزرگ شود . « ابن اسفتدیار ۱۵۳»

گیلانشاه  پس نوبت گیلانشاه رسید . او را فرزندی آمد خجسته چهر و ماه پیکر که بخوبی او نه در آسمان ماهی بود و نه در زمین به فر و سیمای او شاهی . او را گیلِ گیلانشاه نام نهادند . گیلانشاه در سال ۶۲۲ میلادی مطابق ۲۲ هجری و سال ۱۱ یزدگردی چشم از جهان فرو بست . « ابن اسفندیار ۱۵۳» او بنیانگذار حکومت گاوباریان بود .

گیل  از سال ۶۴۲ تا۶۸۱ میلادی  به مدت سی و نه سال با اقتدار بر مناطق رویان و گیلان حکومت نمود او در طول مدت حکومتش در سال ۶۵۲ میلادی با فرمان یزدگرد سوم به فرمانروایی طبرستان منصوب گردید .

پس از وی دابویه که فرزند گیل بود ، ازسال ۶۸۱ تا سال ۷۱۱میلادی حکومت کرد در زمان فرمانروایی او برادرش پادوسبان بر منطقه رستمدار حکم راند و سلسله ای تأسیس نمود که آنرا به پادوسبانیان ملقب نمود . پس از مرگ دابویه فرزندش فرخان بزرگ جانشین وی گردید .و شاخه گاوباریان دابویه تا سال حدود ۱۴۰ هجری ادامه داشت و در آزمان منقرض شد .

اسپهبد-دابویه

پادوسپان یکم پور گیل گاوباره (۴۰ – ۷۵ ه.ق)

پادوسپان با تندخوئی برادر خود دابویه همراه نبود و پیوسته از او دوری می جست . نُه سال پس از کشته شدن یزگرد سوم و انقراض شاهنشاهی ساسانی در سال ۴۰ ه.ق یعنی بیست و دو سال پیش از مرگ پدر (۶۲ هجری) به رویان رفت و از جانب پدر به حکمرانی نشست و پس از پدر نیز به فرمانروائی آنجا باقی و برقرار ماند . دادگستر و خوش خوی و به غایت کریم و بخشنده بود بطوریکه ساکنان آن مرز و بوم به او اخلاص می ورزیدند . «پادوسپان عر روز علی الدوام ششصد مرد را نان دادی و به روزی سه وقت خوان نهادی ، به هر وقتی دویست مرد نان خوردندی . بزرگی بود از اکابر طبرستان ، نامش عبدالله فضلویه ، از داعیان گریخته روی بدو نهاد . پادوسپان به جهت او ، دویست هزار درم (پول از سیم) اجرا پدید کرد و خانه و سرای به ملکیت بدو داد . و چون او فرمان یافت ، همچنان به فرزندان او مقرر و مسلم داشت .

پادوسپان پس از ۳۵ سال فرمانروایی در سال ۷۵ ه.ق جهان را بدرود گفت . پس فرمانروایی او بر رویان به دو دوره تقسیم می شود :

۱- در زمان پدر ۲۲سال از ۴۰ تا ۶۲ ه.ق

۲- به تنهایی ۱۳ سال از ۶۲ تا ۷۵ ه.ق

اما چون گیل گاوباره ، پدر پادوسپان از سال یازدهم سلطنت یزدگرد سوم شاهنشاه ساسانی برابر ۲۲ هجری قمری بر رویان فرمانروا گشت باید آغاز حکمرانی این خاندان را بر آن دیار از همان زمان به حساب آوریم . « گاوباریان پادوسپانی ، سنگسری ، ص۱۵»

قلمرو سلسله پادوسپانیان

در کتاب تاریخ مازندران و فرمانروایان آن اثر هول. رابینو ترجمۀ دکتر باقر امیر خانی درباب پادوسپان یکم می گوید : پادوسبان بن گیل گاوبار ابن فیروز بن نرسی بن جاماسپ بن پیروز ساسانی نخستین کسی است که دررستمدار فرمانروائی کرد و در زمان حکومت وی اهالی آن سامان در صلح و آرامش بردند . برادرش دابویه مؤسس سلسلۀ دابویگان می باشد . پادوسپان یکم پسری بنام خورزاد داشت . « تاریخ مازندران و فرمانروایان آن اثر هول. رابینو ترجمۀ دکتر باقر امیر ، ص۳۶۲»

عاقبت سلسلۀ پادوسبانیان به دست شاه عباس صفوی منقرض گردید .

منابع :

تاریخ تبرستان تألیف ابن اسفندیارتاریخ ۶۱۳ ه.ق مبحث پادوسبانیان

سکه های ایران علی اکبر سرفراز ، فریدون آورزمانی

گاوباریان پادوسبانی ، بازماندگان ساسانیان در رویان ، چراغعلی اعظمی سنگسری

گاوباریان پادوسبانیان ، از ۲۲ تا ۱۰۰۶ هجری قمری ، از چراغعلی اعظمی سنگسری ، ثبت در کتابخانه ملی ، ۱۳۵۴ خورشیدی

تاریخ مازندران و فرمانروایان آن اثر هول. رابینو ترجمۀ دکتر باقر امیر خانی، نشریه دانشکدۀ ادبیات تبریز

تحقیق و پژوهش : مهدی صبور صادقزاده