آل بویه و پیدایش حکومت آنها

آل بویه

در قرنهای اولیۀ ورود اسلام به ایران تا قبل از حملۀ مغول اکثر خاندان هایی که بر اقصی نقاط ایران و گوشه کنار حکمران بودند ، به جهت جلب توجه و تبعیت مردم از آنها اصل و نسب خود را به سلسلۀ ساسانیان پیوند می زدند .

محدوده قلمرو آل بویه

نخستین حکومت بزرگ و قدرتمند شیعه ایرانی که در ولایات جبال و کرانه های دریای پارس و سراسر عراق تشکیل گردید سلسلۀ آل بویه می باشد . نسب نامۀ آل بویه در عصر عضدالدوله ، مشهورترین حکمران این  خاندان وارد منابع تاریخی گردید و نویسندگان و تاریخ دانان در مورد آن به بحث و گفتگو پرداختند . صابی دربارۀ خاندان آل بویه در کتاب خود بنام التاجی ، اصل و نسب آنها را به بهرام گور می رساند و بیرونی نیز در الآثارالباقیه نسب آل بویه را نیز چنین گفته است : بویه بن فناخسروبن ثمان بن کوهی بن شیرزیل الاصغربن شیرکذه بن شیرزیل الاکبر بن شیران شاه بن شرفنه بن سسنان شاه بن سسن خره بن شوزیل بن سسناذربن بهرام گور .  « ابوریحان بیرونی، الآثارالباقیه : ۳۸» آنها زمانی طولانی در سرزمین دیلم اقامت داشتند . بدین لحاظ دیلمیان نیز به آنها گویند . «الفخری :ص۱۴۲»

بویه پسر فناخسرو در دیلم با گمنامی و تنگدستی زندگی می کرد . عموم تاریخ نویسان می گویند او از راه صید ماهی گذران عمر می کرد . بنابراین در یکی از سواحل و یا ساحل رودخانه می زیسته است . او سه پسر داشت که بعد ها هرسه به سلطنت رسیدند . « آل بویه ، نخستین سلسلۀ قدرتمند شیعه ، علی اصغر فقیهی: ۸۸»

دروازه-قرآن-شیراز–دوره-عضدالدوله-دیلمی

ابوالفضل شیرازی وزیر از قول معزالدوله نقل کرده است : من در دیلم برای خانواده ام ، هیزم حمل می کردم . روزی خواهر بزرگترم گفت که هیزمی که آورده ای ، کافی نیست ، یک پشتۀ دیگر بیاور ، گفتم دیگر نمی توانم و تا آنجا که می توانستم آوردم . گفت اگر بیاوری ، دو گردۀ نان از نانی که می پزم ، زیادتر به تو می دهم . یک پشتۀ دیگر آوردم و ازخستگی نزدیک بود تلف شوم . خواهرم گفت اگر یک پشتۀ دیگر بیاوری ، علاوه بر دو گردۀ نان یک بسته پیاز نیز به تو اضافه خواهم داد . باز هم یک پشتۀ دیگر بیاوردم . خواهرم علاوه برسهمیۀ روزانۀ نانم دو گردۀ نان و یک بستۀ پیاز بر آن اضافه کرد . و بعد از آن به لطف خداوند ، حالم تغییر کرد و در وضعی که میینی قرار گرفتم . « نشوارالمحاضره جلد دوم :۹۷»

 آل بویه و مبارزه با گرمای تابستان

در زمان آل بویه یکی از ابزار و تکنیک ها در برابر گرمای تابستان ، آویختن خیش بود .

خیش پرده ای بود از کتان یا کرباس کلفت که مانند بادلان کشتی از اتاقی که به آن خیشخانه می گفتند می آویختند . مردم پرده خیشخانه را مرطوب نگاه می داشتند و ریسمانی به آن می بستند و هنگامی که ریسمان را می کشیدند و پرده به حرکت در می آمد، هوای اتاق خنک می شد . این کار هنوز در برخی از مناطق کویری ایران انجام می شود . «آل بویه ، اصغر فقیهی ، ص۶۰۲»

خیشخانه در عهد بویهیان

منابع :

آل بویه ، نخستین سلسلۀ قدرتمند شیعه ، مؤلف :علی اصغر فقیهی ، ۱۳۶۵ شمسی تاریخ جامع ایران

ابوریحان محمدبن احمدبیرونی ، آثارالباقیه عن القرون الخالیه: لایپزیک ،۱۹۲۳میلادی

قاضی ابوعلی مُحَسِن بن علی ، تنوخی ، کتاب النشوار و المحاضره

محمدبن علی بن معروف به ابن طقطقی ، الفخری فی الآداب السلطانیه چاپ مصر ۱۹۲۷ میلادی

تاریخ جامع ایران  ، جلد هفتم ، صادق سجادی ، تاریخ آل بویه

تحقیق و پژوهش : مهدی صبور صادقزاده