بهاء الدوله ابونصر

بهاء الدوله ابونصر

اطرافیان شرف الدوله چون از بهبودی او ناامید شدند ، از او درخواست کردند که جانشینی جهت خود تعیین نماید تا پس از او فتنه ای برپا نشود . و بهاء الدوله را پیشنهاد کردند که مورد موافقت وی قرار گرفت . بهاء الدوله نیز بلافاصله جانشینی را پذیرفت . روز بعد از درگذشت شرف الدوله ، سپاهیان گرد آمدند تا با بهاءالدوله بیعت نموده و عطایای خود را دریافت نمایند . بهاءالدوله برای آنان سخنرانی کرد و توضیح داد در خزانه ، آنقدری که بتوان به همۀ آنها هدیه داد ، موجود نیست و قول داد پس از ذوب نمودن ظروف طلا و نقرۀ موجود ، دینارهای زر و نقره ضرب کرده و به آنها تحویل دهد . روز دیگر که سپاهیان به همان قصد به حضور رسیدند ، بهاءالدوله را درحال سوگواری بدیدند و حرفی بمیان نیاوردند . « ابوشجاع ، ذیل التجاربالامم : ۱۵۱»

بهاءالدوله درسال ۳۸۰ ه.ق از بغداد به خوزستان رفت تا از آنجا بطرف فارس عازم شود . چون به اَرَجان رسید آنجا را تصرف کرد . و اموال آنجا را که بالغ بر یک هزار هزار (یک میلیون) درهم می شد ، بعلاوۀ مقادیر زیادی از جواهر و جامه بدست آورد . اما سپاهیان متوجه شده و بر او شوریدند ، و او ناچار هرچه بود ، را بین سپاهیان تقسیم کرد . جلودار سپاه بهاءالدوله به فرماندهی ابوالعلا بن فضل بن نوبنَدجان رسید و سپاه صمصام الدوله را که درآنجا مستقر بود بشکست . صمصام الدوله بلافاصله قشونی به فرماندهی پولاد زماندار به مقابلۀ ابوالعلا فرستاد که پولاد ، ابوالعلا را وادار به گریز کرد . سرانجام کار به مصالحه کشید و قرار براین گردید که فارس و ارجان از آن صمصام الدوله باشد و عراق به بهاءالدوله تعلق گیرد . «ابن اثیر ، الکامل ، جلد هفتم :۱۴۵»

محدوده قلمرو آل بویه

صمصام الدوله درسال ۳۸۲ مطلع گردید که بهاءالدوله پنهانی قصد تصرف ایالت فارس را دارد . بنابراین پیشدستی نمود و سریعاً آنجا راتصرف نمود . «ابن اثیر ، الکامل ، جلد هفتم :۱۶۰» بهاءالدوله هفتصد تن را به فرماندهی طغان ترک درسال ۳۸۴ ه.ق به خوزستان فرستاد . سپاه صمصام الدوله به محض مشاهدۀ آنها پراکنده شدند . چندی نگذشت که خوزستان به تصرف لشگر بهاءالدوله درآمد . و صمصام الدوله درحالی که لباس سیاه برتن داشت به شیراز برگشت . مادرش به محض اینکه او را درآن لباس دید اعتراض بکرد و لباسی دیگر برایش بیاورد .(پوشیدن لباس سیاه علامت جانبداری از خلیفه بود) «ابن اثیر ، الکامل ، جلد هفتم : ۱۶۴، ۱۶۵»

درسال ۳۸۵ سپاه صمصام الدوله وارد خوزستان شد و بهاءالدوله ابوکالیجار مرزبان پسر شاه پیروز را به آنجا فرستاد  لیکن کاری از پیش نبرد و به بصره مراجعت کرد. و درسال بعد صمصام الدوله ، یکی از سرداران خود بنام لشکرسِتان را به بصره اعزام کرد و چون آن سردار به بصره رسید ، طرفداران بهاء الدوله از شهر خارج شدند . «ابن اثیر ، الکامل ، جلد هفتم : ۱۷۲ ، ۱۸۰»

صمصام الدوله در سال ۳۸۸ ه.ق فرمانی صادر کرد که هرکسی که ریشۀ دیلمی ندارد ،  نامش از شمار دیلمیان حذف شده و اقطاع او (املاک)گرفته شود با این عمل صمصام بسیاری بر او شوریدند و او به قلعه ای در دروازه شیراز پناهنده شد لیکن قلعه بان درب را بروی او نگشود . وی و یارانش قصد کردند که به اهواز بروند اما قدری که از شهر خارج شدند ، رئیس قریۀ دودمان که طاهر دودمانی نام داشت ، صمصام الدوله را دستگیر و بقتل رسانید .    « ابوشجاع ، ذیل التجاربالامم  : ۳۱۲تا۳۱۵»

مسجد-عضدی-سیرجان-دورۀ-عضدالدوله-آل-بویه

رئیس المحدثین ابوجعفر محمدبن علی بن الحسین بن بابویه قمی ملقب به صدوق در سال ۳۵۵ ه.ق بدعوت رکن الدوله آل بویه به بغداد و سپس به ری رفت و  درسال ۳۸۱ ه.ق در همانجا چشم ازجهان فروبست . و در محلی که هم اکنون بنام اوست بخاک سپرده شد . خاندان بابویه از خاندانهای علمی قم بود که جمعی ازعلمای بزرگ شیعه ، چه قبل از شیخ صدوق و چه بعد از او از آنجا برخاستند . اما مقام وی از تمام افراد آن خاندان ارجح است و ازبزرگترین علمای شیعه بحساب می آید . شیخ صدوق حدود سیصد کتاب تألیف کرده و یکی از کتابهای او ( کتاب من لاحضره فقیه ) جزو چهار کتب اربعۀ عالم شیعه است . سه کتاب دیگر یکی الکافی محمدبن یعقوب کلینی ، و تهذیب و استیصار هردو تألیف شیخ الطائفه محمدبن حسن طوسی است . «عیون الاخبارالرضا ، محمدبن علی بن بابویه قمی مروف به شیخ صدوق ، جلد دوم :۲۷۹»

در جمادی الثانی سال ۴۰۳ ه.ق بهاء الدوله پسر عضدالدوله به سبب بیماری صرع ، همان مرضی که پدرش به آن دچار شده بود ، در اَرَجان از دنیا رفت پیکر اورا به حرم مطهر حضرت علی (ع) برده و در کنار مرقد پدرش دفن کردند . بهاء الدوله ابونصر چهل و دوسال عمر و بیست و چهارسال سلطنت کرد. پس ازاو پسرش ،سلطان الدوله ابوشجاع به جای اونشست .«ابن اثیر، الکامل ،جلد هفتم : ۲۶۸»

بشقاب-سفالی-نقاشی-زیر-لعاب-شفاف-محل-کشف-آمل-سده-پنجم-ه.ق-موزه-ملی-ایران

منابع :

ابن اثیر، علی ، الکامل فی التاریخ ، به کوشش ابوالفدا عبدالله القاضی ، بیروت ، ۱۴۱۵ میلادی

ابوشجاع وزیر المقتدی خلیفه ، ذیل تجارب الامم چاپ مصر

عیون الاخبارالرضا ، محمدبن علی بن بابویه قمی مروف به شیخ صدوق ، چاپ قم ، سال ۱۳۷۷ شمسی

تاریخ جامع ایران  ، جلد هفتم ، صادق سجادی ، تاریخ آل بویه مبحث بهاء الدوله ابونصر

تحقیق و پژوهش : مهدی صبور صادقزاده