جاماسپ ساسانی

جاماسپ

گفتیم که یکی از پادشاهان ساسانی که در دو مقطع زمانی پادشاه ایران شد ، قباد یکم یا گباد پسر پیروز یکم بود که مدتی را در اسارت هپتالیها گذراند و پس از آزادی ، نجبا وبزرگان ساسانی که در میان آنها پدر زن قباد که بزرگ خاندان مهران وبا عنوان ایران سپهبد دیده می شد،قباد را به تخت شاهی نشاندند. او که زرمهر سوخرا را در مقابل خود قدرت بزرگی می دید ، با شاهپور رازی پدرزن خود متحد شد و زرمهر را از میان برداشت  که پس از آن این مثل مابین ایرانیان رایج گردید«باد سوخرا فرو نشست و باد مهران وزیدن گرفت» «طبری۲/۹۲ – زرین کوب ص۴۶۷» حکومت قباد از ابتدا دچار بحران و کشمکشهای بزرگ بود می توان گفت بوجود آمدن این بحران ها توسط موبدی بنام مزدک بود که قباد نیز جهت درهم شکستن قدرت دین مردان زرتشتی به او و عقایدش ابراز تمایل کرد .«کرون ۱۹۹۱: ۳۰»

تگوک-سنگی-دوره-ساسانی-آرشیو-موزه-ملی-ایران…

مزدک پسر بامداد و اهل نسا و به عبارتی اهل استخر فارس بوده است . ولی اکثر مورخین وی را اهل نیشابور می دانند. ادوارد براون از او بعنوان اولین فیلسوف کمونیسم یاد کرده است. او به تساوی حقوق انسانها چه به لحاظ اقتصادی و چه معنوی اعتقاد داشت . و به دو اصل نور و ظلمت معتقد بود و اظهار داشته که بشر می بایستی از علایق دنیوی حذر کند تا هرچه بیشتر به رهایی نور از طوق ظلمت کمک کرده باشد او برخلاف مانی ازدواج را ممنوع نکرده اما داشتن یک همسر را برای انسان کافی می دانست . آنها گیاهخوار بودند و اعتقاد داشتند با اجرای اصل کردار نیک و کنار گذاشتن انجام امور مذهبی انسان می تواند رستگار گردد . «دکتر مهدی باقری، افری های هیجده گانه خسرو پرویز ص۱۰۹ – دکتر مهدی باقری ، دین های ایران باستان ص ۱۲۸» قباد که نمی خواست عامل دست اشراف و نجبا باشد ، از ظهور آیین مزدکی و گرایش توده مردم به کیش مزدک استقبال و از آن پشتیبانی نمود . او در نظر داشت از قدرت بزرگان و دین مردان زرتشتی بکاهد ، آنقدر که دیگر نتوانند در امور حکومت دخالت کنند «پیگولو سکایا ۱۳۶۷: ۴۱۶»

مزدکیان که از حمایت قباد برخوردار بودند از اغنیا می گرفتند تا به فقرا و مسکینان بدهند و معتقد بودند که خداوند هرچه را که بر روی زمین آفریده باید مابین بنده های او بطور یکسان تقسیم کرد. «طبری – ۲/۹۲»

ساسانی-ظرف-پایه-دار-منقش-آرشیو-موزه-ملی-ایران…

بدنبال خشکسالی و قحطی که در اثر حملات و قتل و غارت قوم هیاطله بوجود آمده ،و آحاد مردم با آن مواجه بودند ، به انبار های غله و ذخایر اشراف و بزرگان حمله برده و نبز مزدک به قباد توصیه نمود تا انبارهای غله شاهی را هم به روی مردم بگشایند.   «فردوسی ۱۳۸۶: ۷/۷۰ ،۷۲ – کلیما ۱۹۵۷: ۲۳۸، ۲۳۹ »

گرایش مردم به آیین مزدکی ، اشراف و موبدان را به سختی نگران کرد و مسبب اصلی این گرایش را قباد دانسته و متحد گردیدند وی را دربند و از پادشاهی خلع کنند لذا باتوطئه ای او را دستگیر و به زندان انداخته و برادر او جاماسپ را بر اریکه سلطنت نشاندند.

پادشاهی جاماسپ باعث گردید نجبا و موبدان بار دیگر قدرت بگیرند . بعد از مدتی قباد با یاری یکی از نجبا بنام سیاوش که پیرو آیین مزدکی بود ، از زندان گریخته و بسوی سرزمین هیاطله عازم گردید . پادشاه هیاطله از وی حمایت کرد و لشگری قدرتمند در اختیار او گذارد . و او نیز به پادشاه هیاطله قول پرداخت خراج سالانه ای را متعهد گردید.

قباد به سوی تیسفون تاخت و جاماسپ که فوج سپاه برادر را دید و امیدی به پشتیبانی بزرگان و موبدان نداشت تسلیم گردید . و در سال ۴۹۸میلادی  و تاج وتخت شاهی را به قباد واگذار کرد.«کریستین سن ۱۳۷۸: ۲۵۲،۲۵۳ – فرای ۱۹۸۴: ۳۲۲،۳۲۳»

۱پارچ-شیشه-ای-،-قدمت-ساسانی-محل-نگهداری-،-موزۀ-ملی..

منابع :

دکتر مهدی باقری، افری های هیجده گانه خسرو پرویز

دکتر مهدی باقری ، دین های ایران باستان

فرای ، ریچارد نلسون ، تاریخ باستانی ایران ، ترجمۀ مسعود رجب نیا ، تهران ، انتشارات علمی ، فرهنگی ،۱۳۸۸ شمسی

ابوالقاسم فردوسی فردوسی ، شاهنامه ، به اهتمام جلال خالقی مطلق ، با همکاری محمود امیدسالار و ابوالفضل خطیبی تهران ، ۱۳۸۶ شمسی

کریستین سن ، ایران در زمان ساسانیان ، ترجمۀ رشید یاسمی ، ویرایش حسن رضایی باغ بیدی ، تهران ، ۱۳۷۸ شمسی

محمد طبری ، تاریخ الأمم والملوک ، به اهتمام محمد ابوالفضل ابراهیم ، بیروت

پیگولوسکایا ، نینا ، شهرهای ایران در روزگار پارتیان و ساسانیان ، ترجمۀ عنایت الله رضا ، تهران ،۱۳۶۷شمسی

عبدالحسین زرین کوب ، تاریخ مردم ایران ، تهران انتشارات امیرکبیر ، ۱۳۶۴ شمسی

تاریخ جامع ایران ، روزبه زرین کوب

تحقیق و پژوهش : مهدی صبور صادقزاده