جلایریان و طلوع آن خاندان

جلایریان  ( آل جلایر یا ایلکانیان)

محدوده قلمرو جلایریان

از قوم جلایر یکی از قبیله های بزرگ مغول ، گروهی برخاستند که پس از افول حکومت ایلخانیان ، در سال ۷۳۶ ه.ق سلسله ای را بنیاد کردند . این سلسله موسوم به جلایریان یا آل جلایر و یا ایلکانی ، تا اوایل سدۀ نهم هجری قمری بر ایران و عراق حکومت می کرد . در دورۀ این حکومت ، رویداد های سیاسی مهمی در منطقه رخ داده که در برخی از مهمترین کتابهای تاریخی آن روزگار بازتاب یافته است . ایلکه از ایلقه (ایلکا)نویان پدرجد شیخ حسن ریشه گرفته است که در مقام یکی از فرماندهان هولاکوخان سهم عمده ای در فتح آسیای مرکزی و خاور نزدیک  بدست مغولان داشت . فرزندان او در اشرافیت نظامی امپراتوری ایلخانی مقام والایی یافتند و چندتن از آنان  توانستند خاتونهای خاندان هولاکو را به عقد نکاح خود در آوردند . از این رو حسین متوفی در سال ۷۲۲ ه.ق نوۀ ایلقه با دختر ایلخان ارغون بنام اولجتای ازدواج کرد و او مادر شیخ حسن مؤسس این سلسله بود . » « هاشم رجب زاده – تاریخ ایران ، دورۀ تیموری ، یعقوب آژند : ص۱۵»

کاسۀ-سفالی—نقاشی-روی-لعاب—مکشوفه-از-ری–سده-هفتم-ه.ق آرشیو موزه ملی

خاندان ونیاکان

جلایر نام یکی از قبیله های بزرگ مغول در زمان چنگیزخان و نیاکان اوست . رشیدالدین ، جلایر را در زمره اقوامی یاد کرده است که به مغول شهرت دارند و معنای این نام درمنابع ذکر نشده است ، اما محتمل است جلا در زبان مغولی ، به معنی راندن گله به چراگاه مرتبط باشد . « روشن وموسوی ، جامع التواریخ : ۲۰۵۷ ، ۲۰۵۸ – هاشم رجب زاده »

سلسلۀ جلایریان در سال ۱۳۴۰ ه.ق و به روایت برخی از مورخان ۷۳۶ه.ق با قیام شیخ حسن بزرگ آغاز و با مرگ حسین دوم در محاصرۀ حله پایان یافت

منابع :

عباس اقبال آشتیانی ، تاریخ مغول ، تهران ، ۱۳۴۱ شمسی

حافظ ابرو ، زبده التواریخ

هاشم رجب زاده ، تاریخ ایران ، دورۀ تیموریان

تاریخ ایران ، دورۀ تیموری ، دکتریعقوب آژند