منوچهر پسر قابوس

منوچهر پسر قابوس

دشمنان قابوس دریک روز سرد زمستانی وی را گرفته و برهنه ساخته و آنقدر در سرما نگاه داشتند تا روح از بدن وی خروج کرد و باز آورده اند که مخالفان قابوس تعدادی مزدور روانه کردند و او را بقتل آوردند . پسرش منوچهر پسر قابوس که در دورۀ دوم فرمانروایی قابوس ، امارت گیلان را بعهده داشت ، وقتی که پدرش بر ولایت جبال مسلط شد ، حکومت آنجا را نیز به منوچهر واگذار کرد . و همچنین منوچهر با لیاقت خود چالوس و رویان را بنام پدر فتح کرد . « ابن اثیر :۷/۴۹۶ ، عتبی : ۲۴۴»

با مرگ قابوس بن وشمگیر منوچهر طبق آداب و رسوم دیلیمیان سه روز را به عزاداری گذراند و درآن هنگام از لشکریان برای خود بیعت ستاند . و به امارت نشست و از سوی القادر بالله خلیفۀ عباسی لقب فلک المعالی دریافت نمود . در این اثناء منوچهر خود را خراجگزار و مطیع سلطان محمود غزنوی خواند . و بر منابر طبرستان ، گرگان ، دامغان و قومس خطبه بنام او خواند و همچنین بنام او سکه ضرب بکرد و تعهد کرد که سالانه پنجاه هزار دینار خراج به خزانۀ محمود خواهد رساند . « عتبی :۳۵۰، ۳۵۱- ابن اثیر: ۸/۷۶- بیهقی : ۲۶۴»

آفتابه-مفرغی-نقش-کنده-وسبک-خراسان-،-کتیبه-به-خط-نسخ-سدۀ-پنجم-ه.ق-موزه-ملی-ایران

در بعضی اوقات منوچهر خراج خود را بموقع ارسال نمی نمود که این امر چندین مرتبه تکرار گردید و سلطان محمود را برآن داشت برادر منوچهر را که دارا نام داشت با فرماندۀ لشکر خود ارسلان جاذب به آنسو روانه سازد تا منوچهر را از حکومت خلع و دارا را بجای او بنشاند که ، منوچهر سریعاً اطاعت خود را ابراز و خراج سالیانه را ارسال بکرد . و سلطان محمود از عزم خویش برگشت . «عتبی :۳۵۶، ۳۵۷» سلطان محمود پس از مدتی برای نبرد به ناردین هند عازم شد و از منوچهر درخواست سپاه نمود که منوچهر دو هزار سلحشور دیلمی در اختیار او قرار داد و متقبل هزینۀ آنها نیز گردید . منوچهر پس از مدتی دختر سلطان محمود غزنوی را به همسری خویش درآورد و بدین سبب روابط آنها بیش از پیش مستحکم گردید منوچهر در اینزمان عهد کرد که مسببان قتل پدرش را به کیفر برساند که یکی از آنها ابوالقاسم جعدی سپهسالار قابوس بود که گریخت و به سلطان محمود پناه آورد لیکن سلطان وی را به منوچهر تحویل داد . « مجمل التوایخ : ۴۰۲- همو: ۳۵۱، ۳۵۴- ابن اثیر : ۸/۷۶»

قطعه-ای-از-گچبری-دیوار-مدرسه-محل-کشف-ری-سده-پنجم-ه.ق-موزه-ملی-ایران

منوچهر درسال ۴۰۶ ه.ق سپاهی متشکل از دو هزار مرد جنگی برای ابن فولاد گسیل داشت که ری را برای او تصرف کند و ابن فولاد ری را به محاصره درآورد و دست به کشتار و غارت زد . چون بویهیان عاصی شدند در سال ۴۰۷ ه.ق با ابن فولاد صلح کرده و اصفهان را به او واگذار کردند . « عتبی :۳۵۸ ، ۳۵۹ – ابن اثیر : ۸/۹۷» لیکن منوچهر به ری دست نیافت .تا سال ۴۱۸ ه.ق آرامش بر قلمرو منوچهر حکمفرما بود اما در این سال علی بن عمران از امراء علاءالدوله کاکویه برعلیه وی شورش نمود و از اسپهبد باوندی و منوچهر برای تسخیر ولایت جبال استمداد طلبید . منوچهر و اسپهبد ولکین و علی بن عمران جملگی به همدان یورش برده و آنجا را از دست عاملان علاءالدوله خارج ساختند . سپس هر سه رو بسوی اصفهان نهادند که در نزدیکی اصفهان ولکین به منوچهر پیشنهاد تسخیر ری را بداد منوچهر لشکر به ولکین بداد و آنها ری را بمحاصره درآوردند . ولیکن درانتها با علاءالدوله کار به مصالحه انجامید . « ابن اثیر : ۸/۱۵۹ ، ۱۶۰»

صراحی-شیشه-ای-دمیده-در-قالب-با-تزئین-افزوده-محل-کشف-گرگان-سده-پنجم-ه.ق-موزه-ملی-ایران

سلطان محمود در ربیع الثانی سال ۴۲۱ ه.ق بدرود حیات گفت . و القادرعباسی فرمان حکومت بنام مسعود پسر وی صادر نمود . منوچهر از گذشته روابط مطلوبی با مسعود داشت لیکن نتوانست از آن روابط حسنه به نفع خود استفاده نماید و چند ماه پس از درگذشت محمود او نیز ازدنیا رفت . « بیهقی : ۱۸، ۱۹- همو : ۱۶۴، ۱۶۷- ابن اثیر : ۸/۱۵۸»

منابع :

ابن اثیر، علی ، الکامل فی التاریخ ، به کوشش ابوالفدا عبدالله القاضی ، بیروت ، ۱۴۱۵ میلادی

بیهقی ، ابوالفضل ، تاریخ ، به کوشش علی اکبر فیاض ، مشهد ۱۳۵۶ شمسی

عتبی ، محمد ، تاریخ یمینی ، ترجمۀ فارسی جرفادقانی ، به کوشش جعفرشعار ، تهران ، ۱۳۵۷شمسی

تاریخ جامع ایران  ، جلد هفتم ، صادق سجادی ، تاریخ آل زیار

تحقیق و پژوهش : مهدی صبور صادقزاده