پادشاهی قوم اوان

پادشاهی قوم اوان

شهر-تاریخی-شوش-پایتخت-چندهزار.-.ساله-عیلامی-ها-آرشیو-میراث-فرهنگی

شمار مدارک تاریخی درباره عیلامی ها نسبت به مدت زمان تاریخ فرمانروایی آنها بسیار ناچیز است . برخی از این مدارک به زبان اکدی وبرخی دیگر به زبان عیلامی است که بیشتر آنها از شوش بدست آمده است  . نام عیلام نخستین بار در فهرست شاهان سومری مشاهده می شود .. دراین فهرست چنین دیده می شود که پادشاه کش درحدود ۲۶۰۰ سال پیش از میلاد به عیلام لشکر کشید وغنائم فراوان بدست آورد . «یاکوبسن ۱۹۳۹: ۲۸» در همین فهرست بار دیگر آمده است که در میان سالهای ۲۶۰۰ تا ۲۵۵۰ قبل از میلاد عیلامی ها در یک لشکرکشی سپاهیان اورا شکست داده وپادشاه آنها را به اسارت گرفتند « یاکوبسن ۱۹۳۹: ۹۵»و برای مدت طولانی برآن سرزمین حکومت راندند.« پوپل۱۸۸۱: ۱۲۸» نام پادشاه عیلام در این پیروزی زیاد،کوریشک بنیانگذار سلسله آوان بوده است .« شیل۱۹۲۹: ۱-۱۹» در لشکر کشی سارگن احدی «حدود ۲۳۳۴تا۲۲۷۹ق.م» که اطلاعات ما از عیلامی ها کمی بیشتر می شود ودر دوکتیبه بدست آمده درباره لشکرکشی های وی آمده است که در حدود ۲۲۸۸ق.م  لوه ایشن ، هشتمین فرمانروا از سلسله اوان بر ایلام حکومت می کرده است . « بارتن ۱۹۲۹: ۱۱۴- شیل ۱۹۳۱: ۲» و همچنین نشان می دهد که در این زمان ساختار پادشاهی عیلام بر اتحاد بخش های متقاوت پایه ریزی شده بود .. در این ساختار فرماندارانی بر ایالات گوناگون فرمان می راندند اما تابع نایب السلطنه ای بودند که خود زیر نظر مستقیم شاه خدمت می کرد . آنها فرماندار را هَلمَنیک ، نایب السلطنه را شکناکوم و پادشاه را سونکیر می نامیدند . همچنین کتیبه ها ی ذکر شده از وَرَهشی ، ایالت متحد عیلام وسیدگو وهمسایه شمال غربی آن وَرَهشی تا پانصد سال دوام یافت .در زمان پادشاهی ریموش فرزند سارگن « ۲۲۷۸- ۲۲۷۰ ق.م» پادشاهان عیلام و ورهشی یعنی هیشپ راتب و اَبَل گَمش موفق شدند استقلال خود را دوباره بازیابند .

گلدان-سنگی-از-جنس-کلریت-یا-سنگ-صابون–مکشوفه-از-جیرفت_۲۴۰۰-تا۲۶۰۰-ق.م

متحد دیگر عیلام در این دوره منطقه زَهَرو نام نایب السلطنه آن اونگپی بود .« بارتن ۱۹۲۹ :۱۲۲» این منطقه همسایه شمال غربی وَرَهشی و احتمالا جایی در اطراف عیلام بوده است اما این پیروزی دیری نپایید . زیرا در کتیبه ای از لشکرکشی ریموش به شرق برای سرکوبی متمردان یاد شده است . جنگی که درآن هفده هزارتن کشته شده وچهار هزارتن به اسارت درآمدند.«بارتن۱۹۲۹:۱۲» اما بنظر نمی رسد که این لشکرکشی منجر به غارت شوش شده باشد .  فرمانروایان بعدی سلسله اکد هر یک بنوبه خود مدعی حمله به جنوب غرب ایران وتصرف بخش هایی ازآن شدند . به فرمان راشپوم نایب السلطنه عیلام تندیسی از من ایشتوسو برادر ریموش «۲۲۶۹-۲۲۵۵ق.م» ساخته شد وبه الهه نَروندی هدیه شد.نرمسین نیز مدعی است که به جنوب ایران لشکر کشید و اَ رَت«کرمان»، انشان «فارس» و ورهشی را را سرکوب کرد . اما این لشکر کشی ادعایی بیش بوده ، زیرا در آن هنگام هرگز پای یک سرباز میانرودانی به کرمان نرسیده است افزون برآن ، در معاهده این پادشاه اکدی وهیت ، یازدهمین پادشاه اَوان ، که نخستین سند مکتوب به زبان عیلامی است ، واشاره ای به شورش شوش وسرکوبی متعاقب آن نشده است . «کونیک ۱۹۲۳: یاد داشت ۳- کامرون ۱۹۳۶: ۳۴»                                                   آخرین فرمانروای سلسله اوان ،گوتیک این شوشینگ بود که نامش در منابع اکدی به صورت پوزور این شوشینگ نوشته شده است .  این پادشاه مهمترین وشاخص ترین چهره تاریخ عیلام قدیم بوده است که خود را در یک متن «پادشاهی قوم اوان» و در متنی دیگر  «نایب  السلطنه عیلام»می خوانده است .

ظرف-یا-گلدان-سنگی–مکشوفه-درجیرفت-،-هزاره-سوم-ق.م

گوتیک این شوشینگ نخستین پادشاه عیلامی است که کتیبه های خود را به دو زبان وخط عیلامی واکدی نوشت که از عشق به ملیت و غرور ملی وی حکایت دارد . او درحدود ۲۲۰۷ق.م ، پس از نشستن بر تخت پادشاهی اَوان در دوکتیبه به زبان و خط اکدی خود را «شاه توانای اَوان» خواند .« بارتن ۱۹۲۹: ۱۵۶، ۱۶۰»  ودر یک سنگ یادمان نوشت که « خداوند این شوشینک چهار گوشه جهان را به او داده است .»  « بارتن ۱۹۲۹ : ۱۵۸، یادداشت ۸»

از انقراض سلسله اکد به دست گوتی های ساکن شرق کوههای زاگرس درحدود ۲۱۱۹ق.م تا فرمانروایی گودآ در لاگاش  که در حدود یک قرن به درازا کشید ، نامی از عیلام در کتیبه های میانرودانی نیامده است .

منابع :

کتاب تاریخ جامع ایران ، یوسف مجید زاده ،جلد اول ص ۲۳۵ تا۲۳۷ مبحث پادشاهی قوم اوان

پژوهش وتحقیق : مهدی صبور صادقزاده