اتابک نورالورد 

اتابک نورالورد         حکومت  ۷۵۷ تا ۷۵۱

نورالورد ، پسر سلیمان شاه و نوۀ نصرت الدین احمد بود . از آنجا که افراسیاب دوم فرزند و وارثی نداشت ، امر حکمرانی به شاخۀ دیگر خانوادۀ نصرت الدین رسید . « شبانکاره ای : ۳۱۵»

بقایای-شهر-قدیم-مالمیر-پایتخت-اتابکان-لر-بزرگ

متأسفانه به دلیل نبودن اطلاعات کافی در دورۀ حکمرانی وی ، به اطلاعاتی که از منابع مختلف در مورد روابط اتابک با شیخ ابو اسحاق اینجو و مبارزالدین محمد مظفری مربوط است ، خواهیم پرداخت .

وضعیت سیاسی جامع ایران در دوران کوتاه مدت حکومت اتابک نورالورد به تقریب به منزلۀ تداوم وضعیت پیشین بود . مظفریان و اینجوئیان همچنان با یکدیگر نزاع داشتند و اتابک لر بزرگ را نیز وارد این معرکه کردند .

در سال ۷۵۴ ه.ق امیر مبارزالدین به شیراز حمله برده و آنجا را محاصره کرد . « تتوی : ۴۵۸۶» شیخ ابواسحاق از برابر وی به شولستان گریخت و در قلعه سفید پناه گرفت . « کتبی : ۴۰» و از آنجا از امیر شیخ حسن بزرگ استمداد طلبید . «کتبی : ۴۱» اما برغم دریافت کمک ، بار دیگر نیز شکست خورد و به اصفهان گریخت . اما مبارزالدین در سال ۷۵۵ ه.ق به اصفهان لشکر کشید . در این اثناء خلعت خلیفۀ مصر که برای مبارزالدین ارسال شده بود ، به وی رسید . « تتوی : ۴۵۹» امیر مبارزالدین محمد محاصرۀ اصفهان را تا فصل سرما ادامه داد ؛ و به ناچار به شیراز مراجعت کرد . و امیر شیخ ابواسحاق به لرستان رفت . « خواندمیر : ۲۸۹ ، ۲۹۰ »

قلعه-مانگشت-در-کهکیلویه اتابکان لر بزرگ

این سفر به پیوند نزدیک تر امیر اینجو با اتابک  نورالورد علیه مظفریان منجر شد . آنان به اتقاق تدارک لشکر و سپاه دیدند . بر اثر انتشار خبر این اتحاد ، شاه شجاع که آغاز آن سال اصفهان را در محاصره داشت ، بسوی لرستان حرکت کرد . « همو : ۵۲»  پدرش نیز در شهر فیروزان به وی رسید . در نتیجه اتحاد نوپای مخالفات بسرعت از هم پاشید . « کتبی : ۴۶- تتوی : ۴۵۹۱- ستوده : ۱۰۱ ، ۱۰۲- اقبال آشتیانی : ۴۲۰»

امیر شیخ ابواسحاق به شوشتر و نورالورد به لرستان رفت . سید جلال الدین میرمیران والی اصفهان ، بسرعت تسلیم شاه شجاع شد . « کتبی : ۴۶- میرخواند : ۳۴۵۹- تتوی : ۴۵۹۱» امیر مبارزالدین محمد پس از این مدتی را صرف تصرف نواحی فارس و تثبیت حاکمیت خود در آن حدود کرد . « کتبی : ۴۶ ، ۵۰- میرخواند : ۳۴۵۹ ، ۳۴۶۲»

محدوده قلمرو اتابکان لر بزرگ

اتابک نورالورد هنگامی که امیر مبارزالدین محمد در سال ۷۵۶ ه.ق به اصفهان آمد ، قاضی قطب الدین مقدم قضات لرستان را به رسالت نزد وی فرستاد. امیر مبارزالدین پس از آنکه توانست فضای سیاسی و ذهنی جامعه را علیه اتابک نورالورد آماده کند ، در زمستان سال ۷۵۷ ه.ق به  آنجا لشکر کشید .  « کتبی : ۵۱»  در ابتدا کیومرث بن تکله به همراه شیخ عیسی کُرهیان ، با سپاهی به مقابلۀ او در حدود اصفهان شتافتند . اما شکست خوردند . «همو : ۵۱، ۵۲» این واقعه بسرعت موقعیت اتابک را تضعیف کرد . روز بعد شمس الدین پشنگ به همراه ملوک عظام علاءالدین عطا و تاج الدین تکین شاه و سراج الدین عمر لالبا ، با تمام اکابر  و امرای آن مملکت بدست بوس آمدند . « همو : ۵۲» امیر مبارزالدین تا حدود ایذه پیشروی کرد . در آنجا خبر رسید اتابک نورالورد به منطقۀ سوسن در حدود شوشتر گریخته است . پس از آنکه شاه شجاع به آنسو حرکت کرد ، اتابک بار دیگر گریخت و در قلعه ای متحصن شد . قلعۀ مزبور به محاصرۀ شاه شجاع درآمد . « ستوده : ۱۰۴، ۱۰۳»

امیر مبارزالدین محمد پس از اطمینان از سقوط لرستان ، در اوایل صفر سال ۷۵۷ ه.ق حکومت لر را به اتابک  شمس الدین پشنگ ، عموزاده و داماد اتابک نورالورد واگذار کرد . اتابک پشنگ به محاصرۀ قلعه ای که اتابک نورالورد در آن پناه گرفته بود ، ادامه داد تا عاقبت وی را دستگیر و به چشمانش میل کشید . « کتبی : ۵۱ »

شهرایذه-کنونی-و-مالمیر-کهن-پایتخت-اتابکان-لر-بزرگ

امیر مبارزالدین از لرستان به اصفهان رفت و شهر را به حصر درآورد . با وقوع زلزله ای در شهر ، اصفهان سقوط کرد و امیر ابو اسحاق کشته شد . « کتبی ، ۵۳ ،۵۴» این واقعه موازنۀ قدرت را در منطقه به نفع مظفریان برهم زد . اتابکان لر بزرگ ناگزیر تکیه بیشتری بر حکومت فارس زدند .

دورۀ حکمرانی اتابک نورالورد دوره ای بسیار پر تلاطم در تاریخ اتابکان لر بزرگ بشمار می رود .

منابع :

اقبال آشتیانی ، عباس ، تاریخ مغول ، تهران ، ۱۳۶۵ شمسی

تتوی ، قاضی احمد و آصف خان قزوینی ، ، تارخ الفی ، به اهتمام غلامرشا طباطبایی ، مجد ، تهران ، ۱۳۸۲ شمسی

خواندمیر ، غیاث الدین ، تاریخ حبیب السیر ،به اهتمام محمد دبیر سیاقی ، تهران ۱۳۳۳ شمسی

شبانکاره ای ، محمد ، مجمع الانساب ، به اهتمام میر هاشم محدث ، تهران ، ۱۳۷۶ شمسی

کتبی ، محمود ، تاریخ آل مظفر ، یه اهتمام عبدالحسین نوایی ، تهران ، ۱۳۳۵ شمسی

ستوده ، حسینقلی ، تاریخ آل مظفر ، تهران ، ۱۳۴۷ شمسی

خلاصه شدۀ مبحث اتابکان لر ، تاریخ جامع ایران ، جلدنهم ، شهرام یوسفی فر

تحقیق و پژوهش : مهدی صبور صادقزاده