تاریخ اتابکان لر کوچک

اتابکان لر کوچک

           در لغت نامه دهخدا درمورد اتابکان لرکوچک چنین آمده است : لُر کوچک نامی است تاریخی برای منطقه ای که امروزه لُر نام گرفته است . طوایف لر کوچک قبایلی بودند از کردان آسیای صغیر و لران ایرانی که در حدود بین عراق عجم و عراق عرب ییلاق قشلاق می کردند و خراج خود را به دیوان بغداد می دادند در سال ۵۸۰ ه.ق یکی از رؤسای لر کوچک که شجاع الدین خورشید نام داشت منطقۀ لرستان و ایلام امروزی را تحت امر خود درآورد و بر قلعۀ معتبر مانرود که از قلعه های مستحکم لرستان بود تسلط پیدا کرد . «لغت نامۀ دهخدا – اتابکان لرستان»

محدوده قلمرو اتابکان لرکوچک

مرگ حسام الدین شوهله در سال ۵۷۰ ه.ق « مینورسکی ، تاریخ لُر ۸۲۸ ، ۸۲۶» را باید سرآغاز فعالیتهای شجاع الین خورشید برای کسب موقعیت مستقل سیاسی در لُر کوچک در نظر گرفت .

دوران طولانی فعالیت و سپس حکومت شجاع الدین صرف مراحل مختلف تأسیس ، استقرار و سپس تثبیت حکومت خود در لرکوچک شد . وی در این راه تأیید و حمایت اولیۀ رؤسا و منتقدان منطقۀ تحت ادارۀ خود را بدست آورده بود . او با سازش با طوایف و مردمان آن منطقه که در حملات و یورش های اقوام مختلف تضعیف شده بودند و قرار و پیمان با آنان موجب گردید که مانع جدی در برابر شخصی کردن قدرت و تشکیل حکومت دودمان ایجاد نشود .

سکه عصر اتابکان لرکوچک

نقل است که شجاع الدین به تدبیر و مدارا آن نواحی را بتصرف درآورد . «منتخب التواریخ معینی : ص۵۴» در مرحلۀ بعد وی نیازمند بود که سایر اقوام و خاندان های مهم لر کوچک را به اطاعت درآورد . در اینجا با مقاومت هایی روبرو گردید که اهم مخالفت ها بر دو محور متمرکز بود . یکی رقیب اصلی وی (سرخاب بن عیار) و دیگری رؤسای متنفذ قبایل لُر.

نکتۀ دیگری که باز به بحث یادشده مربوط است ، زمان دقیق و نهایی است که می توان بعنوان تاریخ تأسیس حکومت اتابکان لر کوچک در نظر گرفت . چنین بنظر می رسد که باید فاصلۀ ده ساله میان سال ۵۷۰  تا ۵۸۰ ه.ق را دورۀ تأسیس حکومت بدست شجاع الدین خورشید بشمار آورد . در سال ۵۷۰ ه.ق وی توانست بر اساس توافق رؤسای دودمانهایی که به وی اعلام وفاداری کردند ، در منطقۀ تحت ادارۀ خود که سمت شحنگی در آنجا داشت ، تسلط یابد . سپس برای گسترش سلطه خود بر سایر طوایف و قبایل لرستان و حذف رقبای سیاسی ، یک دورۀ ده ساله را پشت سر گذارد . متأسفانه ابهام و فقدان صراحت منابع تا اندازه ای است که باید با احتیاط کامل در این خصوص بحث کرد . بعنوان مثال برغم آنکه برخی از منابع و مآخذ تاریخ تأسیس حکومت اتابکان لر را سال ۵۷۰ ه.ق ذکر می کنند ، اما مشخص نمی کنند که آیا شجاع الدین در این تاریخ خود را اتابک نامید یا در زمان دیگری دست به اینکار زد . « منتخب التواریخ معینی : ص۵۴»

منابع :

منتخب التواریخ معینی ، منسوب به معین الدین نطنزی ، به اهتمام ژان اوبن ، تهران ۱۳۶۳ شمسی

حمدالله مستوفی ، تاریخ گزیده ، به اهتمام دکتر عبدالحسین نوایی ، تهران ، ۱۳۶۳ شمسی

بدلیسی ، شرف خان ، شرفنامه ، به اهتمام ولادیمیر ولییا منیوف زرنوف ، تهران ، ۱۳۷۷ شمسی

مینورسکی ، ولادیمیر ، رسالۀ لرها و لرستان ترجمۀ سکندر امان اللهی بهاروند و لیلی بختیاری ،تهران ، ۱۳۶۲ شمسی

ساکی ، علیمحمد ، جغرافیای تاریخی و تاریخ لرستان ، خرم آباد ، ۱۳۴۴ شمسی

خلاصه شدۀ مبحث اتابکان لر ، تاریخ جامع ایران ، جلدنهم ، شهرام یوسفی فر

گردآوری و پژوهش : مهدی صبور صادقزاده