الغ بیک عبداللطیف عبدالله میرزا

الغ بیک عبداللطیف عبدالله میرزا

همزمان با مرگ شاهرخ تعدادی از شاهزادگان تیموری ازجمله عبدالطیف بن الغ بیک ، خلیل سلطان ، میرزا عبدالله بن ابراهیم سلطان ، در فارس میرزا ابوبکر محمد جوکی در ختلان ، میرزا سیور غتمیش در کابل و تنها فرزند وی الغ بیک جهت کسب امارت به نزاع پرداختند . «روملو :۲۶۴»

سرباز تیموری موزه بنیاد

مرگ شاهرخ توسط گوهر شاد بیگم و بدست پیک به تمام مناطق تحت سلطۀ وی اطلاع داده شد . علاءالدوله در هرات به محض دریافت این خبر ، بساری از اموال گرانقیمت خزانه را به سمرقند انتقال داد . و تبعیت خود از الغ بیگ را اعلام  داشت . و با تقسیم قسمتی از اموال در خزاین میان لشکریان ، سپاهی را به منظور مقابله با عبداللطیف آراست و تحت فرماندهی میرزا صالح ، امیر اویس و احمد ترخانی اعزام داشت که در نتیجه عبداللطیف اسیر و به حبس انداخته شد . از سوی دیگر الغ بیک نیز پس از شنیدن مرگ پدر از ماوراءالنهر به طرف خراسان روانه گردید . در کنار رود جیحون مطلع شد که ابوبکر میرزا پسر جوکی ، شهرهای ختلان ، قندوز و بقلان را به تصرف خویش درآورده است . لذا پیامی توسط پیک برای او ارسال داشت مبنی بر اینکه آماده است دختر خویش را به عقد وی درآورد ، پس از آمدن ابوبکر او را دستگیر و به محبس سپرد . الغ بیک سپس به بلخ وارد شد . در این اثنا علاءالدوله پس از شنیدن آمدن الغ بیک بسوی خراسان ، عازم مسیر وی جهت مقابله گردید . لیکن الغ بیک به او پاسخ داد که برای تصرف قلمرو او نیامده و فقط برای آزاد ساختن پسرش عبداللطیف آمده است . بنابراین علاءالدوله به به هرات بازگشت و عبداللطیف را آزاد نمود و به نزد پدر فرستاد . علاءالدوله نیز با خیالی راحت تر بطرف ابوالقاسم بابر که باسپاهش در راه آمدن به هرات بود به طرف وی عازم گردید . میان آن دو نبردی صورت گرفت که هیچیک از طرفین توفیقی در آن کسب نکردند . و مقرر گردید خبوشان (قوچان) مرز مابین آنها باشد و بابر نیز به مازندران مراجعت کرد . « همو : ۲۶۷ ، ۲۶۹»

پرچم-.سلسله-تیموری

الغ بیگ که در طی این قضیه از جیحون عبور کرده بود ، رو بسوی هرات نهاد و عبداللطیف پس از گردآوری سپاهی که از قندوز، ختلان ، ارهنگ و بدخشان جمع آوری کرده بود ، به او پیوست . همچنین علاءالدوله نیز بطرف الغ بیک که به نزدیکی هرات رسیده بود ، بیامد . میان طرفین نبردی آغاز گردید که طی آن علاء الدوله موفق به فرار شد . و الغ بیگ هرات را تصرف کرد . و به محض ورود او به آن شهر گوهرشاد بیگم نیز شهر را ترک گفت .«روملو :۲۸۰ – همو :۲۸۱»

محدوده قلمرو حکومت تیموریان در عهد تیمور گورکانی

الغ بیک هرات را به عبدالطیف سپرد و خود به ماوراء النهر برگشت . غیبت علاءالدوله سبب گردید که بار دیگر بابر به هرات بتازد و آنجا را تصرف کند . عبداللطیف به دلیل اختلافی که با پدرش الغ بیگ پیدا کرده بود ، از خود چندان مقاومتی نشان نداد و به بلخ رفت . و دلیل این بی اعتنایی وی ، اهمیت بیش از حد الغ بیک نسبت به عبدالعزیز فرزند دیگرش بود . و او را بیشتر از عبدالطیف دوست می داشت . «عبدالرزاق سمرقندی : ۲/۳/۹۲» البته ماجراهای دیگری نیز مزید برعلت می شد . امرای ترخانی و برلاس نیز هرچه بیشتر او را بر علیه پدر تحریک می کردند . « خواند میر : ۳/۶۳۴، ۶۳۷ –  روملو :۲۹۲» بالاخره الغ بیک در تاریخ ۸۵۳ ه.ق  تصمیم گرفت که فرزند را گوشمالی دهد و به سوی او حرکت کرد . او به جیحون نرسیده بود ، که به او گفتند عبدالعزیز به سبب بی تدبیری باعث آشوب در سمرقند گردیده ، بنابراین اقدام به برگشت نمود . در پی او عبداللطیف از جیحون عبور کرده و در تعقیب پدر بتاخت . در حوالی سمرقند میان آن دو نبردی درگرفت که درنتیجه الغ بیک مغلوب و کشته شد . عبداللطیف فاتح نیز در ماوراءالنهر برتخت جلوس کرد . اما پس از شش ماه خود او بدست شاهزادگان و امرا مقتول گردید . و عبدالله میرزا نوۀ شاهرخ به امارت آنجا نشست . لیکن پس از مدتی بسیار کوتاه در جنگی که میان او با امیر ابوسعید میرزا صورت گرفت ، بقتل رسیده و ابوسعید برتخت نشست . « روملو : ۲۶۶، ۲۶۷»

مزار-مولانا-زین-الدین-ابوبکر-تایبادی-ساخت-بنا-۸۰۵-تا-۸۵۰-ه.ق

منابع :

خواندمیر ، غیاث الدین ، تاریخ حبیب السیر ، تهران ۱۳۳۳ شمسی

عبدالرزاق سمرقندی ، مطلع سعدین و مجمع بحرین ، به اتمام محمد شفیع ۱۹۴۹ میلادی

همو ، دستورالوزراء به اهتمام سعید نفیسی تهران ۱۳۱۷ شمسی

همو زبده التواریخ به اهتمام کمال حاج سید جوادی تهران ۱۳۷۲ شمسی

هموجامع التواریخ رشیدی به اهتمام خانبابا بیانی تهران ۱۳۱۷ شمسی

روملو ، حسن ، احسن التواریخ ، به اهتمام عبدالحسین نوایی ، تهران ، ۱۳۴۹ شمسی

خلاصۀ تاریخ تیموریان ، خیرالنساء آلان ، تاریخ جامع ایران ، جلد دهم

تحقیق و پژوهش : مهدی صبور صادقزاده