امیر مبارزالدین محمد

امیر مبارزالدین محمد

امیر مبارزالدین محمد در جمادی الثانی سال ۷۰۰ ه.ق در میبد بدنیا آمد در این زمان خواجه رشیدالدین فضل الله که از پدر وی رنجش به دل داشت ، اموال آنها را مصادره کرده بود . مبارزالدین پس از مرگ پدر، درحالی سیزده سال بیشتر نداشت ، به اتفاق خواهر خود بطرف اردوی ایلخان الجایتو حرکت کرد . در راه با گروهی از راهزنان نکودری برخورد نمودند . وی باشهامت بسیار بر دزدان یورش برد و آنان را شکست داد . پس از رسیدن به اردوی ایلخانیان ، الجایتو از شجاعت وی بسیار مسرور گشت . و او را بمدت چهارسال به حاکمیت میبد منصوب نمود . در سال ۷۱۷ ه.ق الجایتو از دنیا رفت  و ابوسعید جانشین وی گردید . او به مبارزالدین محمدِ هفده ساله رخصت داد تا به میبد مقر حکومت خود راهی شود . امیر مبارزالدین در آبادانی و اقتصاد میبد همت گماشت و همچنین با بزرگان اهل علم همانند شهاب الدین علی ، شیخ الاسلام شرف الدین خضر و شیخ الاسلام سراج الدین روابط حسنه برقرار نمود . « معلم یزدی ،معین الدین : ۴۹، ۵۱- کتبی ، تاریخ آل مظفر : ۷»

پس از فوت همسر اول مبارزالدین ، وی با دختر سلطان قطب الدین جهان پادشاه برکنار شدۀ قراختایی ، در سال ۷۲۹ ه.ق ازدواج نمود و درسال ۷۳۳ ه.ق جلال الدین شاه شجاع از وی متولد شد . سال بعد مبارزالدین به همراه پسر بزرگش شرف الدین مظفر که از همسر اولش بود ،  به خدمت ایلخان رسید و مورد توجه خان مغول قرارگرفت . « کتبی ،تاریخ آل مظفر:۱۱،۱۲- عبدالرزاق سمرقندی ، کمال الدین : ۱۶۴»

امیر مبارزالدین در زمستان آن سال در رکاب ایلخان بسوی بغداد رفت و پس از زیارت آستانۀ حضرت علی (ع) به یزد مراجعت کرد . « میرخواند ، روضه الصفا : ۴۵۴ ، ۴۵۵- کتبی ، تاریخ آل مظفر : ۱۱ ، ۱۲»

پس از مرگ ایلخان مغول ابوسعید در سال ۷۳۶ ه.ق  ، خواجه غیاث الدین محمد ، یکی از درباریان ایلخانی بنام آرپاخان که سمت وزارت را برعهده داشت ، بر تخت نشانید لیکن سرزمین های ایران که تحت نفوذ ایلخانیان بودند، هر یک خود مختاری اعلام نمودند بنابراین خود بخود سلسلۀ ایلخانیان برچیده شد . در این عصر پسران محمودشاه اینجو بر فارس مسلط شدند و امیر مبارزالدین نیز یزد و اطراف آنرا متصرف شد و علناً مستقل گردید و می توان این سال را آغاز پادشاهی وی و شروع سلسلۀ مظفریان دانست . «کتبی ، تاریخ آل مظفر : ۱۳- عبدالرزاق سمرقندی ، کمال الدین : ۱۶۵» ارتباط مظفریان در این عصر با آل اینجو گسترش یافت لیکن سلسله های دیگری نیز در سرزمین ایران پدید آمدند .  شیخ ابواسحاق بدستور برادرش شاه مسعود اینجو در سال ۷۳۹ ه.ق به قصد تصرف یزد ، به آنجا تاخت . با رسیدن شیخ ابواسحاق به دروازۀ یزد امیر مبارزالدین به استقبال وی آمد و شیخ ابواسحاق شرمنده شد و اظهار کرد بدستور برادر به آنجا لشکرکشی کرده است . سپس بسوی کرمان روانه گردید و در آنجا نیزکاری از پیش نبرد ، سپس به یزد آمده و مجدد درصدد تسخیر آنجا برآمد لیکن توفیقی نیافت و به شیراز برگشت . در سال ۷۴۰ ه.ق امیر مبارزالدین کرمان را نیز به قلمرو خود افزود .

محدوده قلمرو حکومت مظفریان

سپس مصمم به خلاص شدن از شر شاه شیخ ابواسحاق اینجو گردید ، که بارها به سرزمین مظفریان یورش برده و متعاقب آن صلح کرده و مجدد پیمان شکنی کرده بود . لذا با سپاهی کارآزموده به همراه فرزندش شاه شجاع و شرف الدین مظفر روانه شیراز شد که در راه مبارزالدین و شرف الدین به بیماری دچار گردیدند لیکن پس از پنج ماه وی بهبود یافت اما شرف الدین دار فانی را وداع گفت. مبارزالدین بعد از برخاستن از بیماری به شیراز حمله برد و شاه شیخ ابواسحاق فرار را بر قرار ترجیح داد و ابتدا به شولستان و سپس به بغداد گریخت و پس از چندی دوباره به اصفهان آمد . امیر مبارزالدین عزم اصفهان کرد و پس از فتح اصفهان ، شاه ابو اسحاق را که در منزل مولانا نظام الدین اصیل مخفی شده بود ، اسیر کرده به شیراز فرستاد و ابو اسحاق را به فرزندان حاج ضراب سپرد تا به خونخواهی پدرشان وی را قصاص کنند .

نگارگری-در-عهد-مظفریان

در همین ایام امیر مبارزالدین در اندیشۀ گسترش قلمرو خود بسوی شمال غرب بود . بنابراین بسوی آن منطقه عزیمت کرد . و توانست سپاه جانی بیک ازبک پادشاه قپچاق را که به تازگی بر آذربایجان دست یافته بود ، شکست دهد و آنها را متواری سازد . مبارزالدین پسرانش شاه شجاع و محمود شاه را در پی آنان فرستاد و نامبردگان تعقیب را تا نخجوان ادامه دادند و در آنجا چند شبی را هم به خوشگذرانی پرداختند و این عمل آنان موجب ناخوشایندی پدرشان گردید . مبارزالدین ، شاه شجاع و محمود شاه را تهدید به کورکردن ، و خواهر زادۀ خود را تهدید به کشتن کرد . بنابراین آن سه تن در سحر رمضان سال ۷۵۹ ه.ق پدرشان را در حالی که مشغول تلاوت قرآن بود دستگیر کرده و بلافاصله به قلعۀ تبرک انتقال دادند و بی درنگ بر چشمانش میل کشیده و او را کور کردند وی پس از پنج سال و هفت ماه در ربیع الثانی ۷۶۵ ه.ق درگذشت . جسد اورا در میبد به خاک سپردند .

« عبدالرزاق سمرقندی ، کمال الدین : ۳۰۳ – کتبی ، تاریخ آل مظفر : ۵۹ ، ۶۰»

منابع :

تاریخ جامع ایران ، جلد دهم  ،مبحث مظفریان

تحقیق و پژوهش : مهدی صبور صادقزاده