طاهریان و اصل ونسب آنها

طاهریان

در صاحب مجمل التواریخ والقصص روایت است که فضل بن ربیع وزیر امین خلیفۀ عباسی نام مأمون را از ولایتعهدی و از خطبه بیانداخت .  مأمون درصدد برآمد سپاهی روانۀ بغداد نماید ، لیکن دوبان منجم دربارش از وی خواست که شخص مجرب را در این کار راهی کند . فضل بن سهل وزیر کاردان مأمون علائم مورد نظر را در طاهربن حسین مشاهده نمود ، و خود فضل نیز در علم نجوم تبحر بسیاری داشت . « بلعمی : ۲/۱۱۹۹»  در اینزمان حکومت پوشنگ از سوی علی بن عیسی «حاکم ونمایندۀ خلیفۀ بغداد در خراسان» به طاهر بن حسین واگذار شده بود . بر اثرحدود ده سال حکومت دیکتاتوری و ستم علی بن عیسی مردم مستأصل ، درمانده و بدنبال رهایی از ظلم و جور بودند .  بنابراین در نواحی مختلف خراسان مردم بسیاری دست بشورش زدند . و ازجمله رهبران شورشیان یکی رافع بن لیث بن نصر سیار و حمزۀ آذرک را می توان نام برد . که حمزۀ آذرک دربین سالهای ۱۸۳ تا ۱۸۹ ه.ق در ناحیۀ پوشنگ «زادگاه طاهر»تعداد سی شاگرد مکتبی و مدرسان آنها را بقتل رسانید . « ابن خلدون : ۲/۳۴۵»

باقیمانده-قصر-عبدالله بن طاهر-سلسله طاهریان بر-روی-..تپه-شادیاخ-نیشابور-قدیم

باری میان یاران حمزه و لشکر ظالم علی بن عیسی جنگهای خونینی اتفاق افتاد. « همو : ۲/۳۴۵ ، ۳۴۶» طاهربن حسین در این نبردها رشادت و لیاقت خاصی از خود نشان داد . دومین نبردی که طاهر به سِمَت فرمانده در آن ایفای نقش کرد ، سرکوبی شورش رافع بن لیث بود . لیث از سوی ترکان پشتیبانی جدی می شد . ابن خلدون می گوید در سال ۱۹۰ ه.ق رافع بن لیث بن نصر بر علی بن عیسی شورش کرد در سمرقند پرچم مخالفت عَلَم کرد . میان آن دو جنگهایی طولانی انجام شد که در یکی از آنها عیسی پسر علی بن عیسی مقتول شد . «همو : ۲/۳۴۶» هرثمه ابن اعین طی نامه ای از طاهربن حسین درخواست کمک کرد که پس از آمدن طاهر و سپاهیانش محاصرۀ سمرقند شکست و شهر بتصرف وی درآمد و رافع بقتل رسید . «گردیزی : ۲۹۲»

محدوده قلمرو طاهریان

طاهربن حسین که ظلم وجور را ازعلی بن عیسی و خلافت امین و وزیر او فضل بن ربیع مشاهده می کرد ، می دانست که آسایش و آرامش از مردمش صلب گردیده و عنقریب حاصل نخواهد شد ، پیشنهاد فضل بن سهل وزیر مأمون جهت لشکرکشی به بغداد پذیرفت . « طبری : ۱۲/۵۴۰۷» گفته اند که حسین بن مصعب که خود نیز مردی نظامی بود ، وی را از این انتخاب بر حذر داشت لیکن فضل اظهار کرد ، عجول مباش . من حکومتی را به طاهر واگذار نمودم که تا شصت سال ادامه خواهد داشت . و به طاهر چنین گفت که ، من در طالع تو آمده که اگر دراین مورد که به تومسئولیت دادیم کوشا باشی ، تا قریب شصت سال این بخت وطالع تورا نتوان گشود . واین گفتۀ فضل به واقعیت پیوست چرا که تا هنگام غلبۀ صفاریان برخاندان طاهریان پنجاه وشش سال زمان بود . « حمدالله مستوفی : ۳۰۸- جهشیاری ۳۶۶، ۳۶۷» طاهر به فضل گفت که آرزویم آن است که بر منبر پوشنگ خطبه بخوانم و صدهزار درهم به صندوق خود داشته باشم . و چنین شد بدو صدهزار دینار بدادند و در منبر خطبه خواند . سپس در سال ۱۹۵ ه.ق بسوی ری براه افتاد . «گردیزی : ۲۹۴- جهشیاری : ۳۶۶»

تنگ-مفرغی-مکشوفه-از-گرگان-سده-های-اول-و-دوم-ه.ق–موزه-ملی-ایران

منابع :

ابن خلدون ، عبدالرحمن ، العبر ، ترجمۀ عبدالمحمد آیتی ، تهران ۱۳۶۴شمسی

بلعمی ، تاریخ نامۀ بلعمی ، به کوشش محمد روشن ، تهران ۱۳۶۶شمسی

جهشیاری ، ابو عبدالله عبدوس ، کتاب الوزراء والکتاب ، مطبعه مصطفی البابی ، ۱۳۵۷قمری

حمدالله مستوفی ، تاریخ برگزیده ، به کوشش عبدالحسین نوایی ، تهران ۱۳۳۹ شمسی

طبری ، محمد ، تاریخ ، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده ، تهران ۱۳۵۲ شمسی

گردیزی ، عبدالحی ، زین الاخبار ، به کوشش عبدالحی حبیبی ، تهران ۱۳۶۳شمسی

همو ، مروج الذهب ، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده ، تهران ، ۱۳۶۰

تاریخ جامع ایران ، جلد ششم ، مهدی کیوانی ، طاهریان

تحقیق : مهدی صبور صادقزاده