عبدالملک بن نوح 

عبدالملک بن نوح  حکومت ۳۴۳ الی ۳۵۰ هجری قمری

در ماه ربیع الثانی ۳۴۳ ه.ق امیر نوح بن نصربن احمد ، از دنیا رفت و بزرگترین پسرش ابوالفوارس عبدالملک بن نوح ، به امارت رسید . دراین زمان قلمرو سامانیان را اغتشاش و آشوب فرا گرفته بود . و هرمقامی به منطقه و شهری چشم دوخته بود . «نرشخی :۱۳۴»  عبدالملک در شروع حکومت خود ابومنصور محمدبن عُزَیزرا به وزارت برگزید . «گردیزی : ۳۴۹- منهاج سراج : ۱/۲۱۰»ابوسعید بکربن مالک فرغانی نیز به سمت سپهسالاری باقی ماند . او در تثبیت حکومت عبدالملک جهد و کوشش کرد . «منهاج سراج : ۲۱۰ – ابن اثیر : ۸/۵۰۸»

محدوده قلمروسامانیان

ابوعلی محتاج چغانی که از برکناری خود ناراحت و ناراضی بود ، با پشتیبانی رکن الدولۀ بویهی ، از ری بسوی خلیفه رفت و از او حکم امارت خراسان را دریافت کرد . و با لشکری که معزالدولۀ دیلمی به او داد ، نیشابور و شهرهای خراسان را تحت سلطۀ خویش درآورد و بنام خلیفه مطیع خطبه خواند . لیکن بکربن مالک سپهسالار برگزیدۀ عبدالملک بن نوح در خراسان به او یورش برد . وی پس از شکست مجدد به رکن الدوله در ری پناه برد . « ابن اثیر : ۸/۵۰۷ ، ۵۰۹- گردیزی :۳۵۰» ابوعلی نیز در رجب سال ۳۴۴ ه.ق بدلیل ابتلا به بیماری وبا از دنیا رفت . «گردیزی :۳۵۱»

در ربیع الاول سال ۳۴۴ ه.ق رکن الدوله پس از نبردی با عمیدالملک با وی صلح نمود و ری و تمامی شهرهای جبال را در قبال پرداخت خراج به او واگذار کرد . «گردیزی : ۳۵۰ ، ۳۵۱- ابن اثیر : ۸/۵۱۱ ، ۵۱۲» بعد از مدتی لشکریان نزد عبدالملک آمده و از بکربن مالک شکایت کردند که وی آنها را تحقیرکرده و نیازهایشان را برآورده نمی سازد بنابراین زمانی که بکر به بخارا جهت ادای احترام آمد ، آلپتکین حاجب وی را بقتل رسانید و بدنبال آن ابومنصور محمدبن عزیز وزیر بازداشت و از کار برکنار گردیده و ابوجعفر احمدبن حسین عتبی به وزارت نشست . و سپهسالاری خراسان نیز در سال ۳۴۷ ه.ق به ابوالحسن محمدبن ابراهیم سیمجور سپرده شد . اما عتبی و ابوالحسن سیمجوری آنقدری در پستهای خود دوام نیاوردند . عبدالملک عتبی را به علت دریافت اموال و اعتراض مردمی درسال ۳۴۸ ه.ق از وزارت عزل و ابومنصور یوسف بن اسحاق را جایگزین او کرد . و سیمجوری را نیز در سال ۳۴۹ ه.ق از سپهسالاری برکنار و ابو منصور محمدبن رزاق طوسی را جایگزین او نمود .در همین زمان یکی از امرای سپاه سامانی به فرمان عبدالملک بازداشت و بقتل رسید . بدین سبب درخراسان بی نظمی و اغتشاش آغاز گردید . «ابن اثیر :۸/۵۳۲- ابو علی مسکویه : ۲/۱۷۷»

مقبره قدیمی ابوعلی سینا
قدمت به احتمال قوی سامانی

در تاریخ یازدهم شوال سال ۳۵۰ ه.ق عبدالملک در هنگام بازی چوگان از اسب به زیر افتاد و جان سپرد حکومت او هفت سال و نیم بطول انجامید .او را  لقب رشید داده اند . «عتبی :۱/۳۴۹- مقدسی :۳۳۸- ابوعلی مسکویه :۲/۱۸۹- نرشخی : ۱۳۴»

منابع :

ابن اثیر ، علی ،الکامل فی التاریخ ، بیروت ، ۱۴۰۲ه.ق

منهاج سراج جوزجانی ، عثمان ، طبقات ناصری ، به کوشش عبدالحی حبیبی ، کابل ،۱۳۴۲ شمسی

گردیزی ، عبدالحی ، تاریخ یا زین الاخبار به کوشش عبدالحی حبیبی ، تهران ، ۱۳۶۳شمسی

عتبی ، محمد ، التاریخ الیمینی ، در حاشیۀ شرح الیمینی منینی ، مصر ۱۳۸۶ ه.ق

نرشخی ، محمد ، تاریخ بخارا ، ترجمۀ لبونصر احمد بن محمدبن نصر القباوی ، به کوشش محمد تقی مدرس رضوی ۱۳۵۱ شمسی

ابوعلی مسکویه ، احمد ، تجارب الامم ف به کوشش ،ه ، ف ، قاهره ، ۱۳۳۲-۱۳۳۷ ه.ق

تاریخ جامع ایران ، جلد ششم  ،سامانیان ، محمدرضا ناجی

تحقیق و پژوهش : مهدی صبور صادقزاده