اتابک عضدالدین محمد

  اتابک عضدالدین محمد بن سعدبن ابوبکر   حکومت ۶۵۸ الی ۶۶۰ه.ق

محمد در زمان مرگ پدر بیش از دوازده سال عمر نداشت و چون خبر مرگ پدرش  به شیراز رسید با حمایت مادرش ترکان خاتون ، که دختر قطب الدین محمود شاه و خواهر علاءالدوله اتابک یزد بود ، بر تخت سلطنت قرار گرفت . «رشیدالدین فضل الله : ۶۶۴- وصاف : ۱۰۷» اما امور حکومتی را ترکان خاتون که زنی کاردان و با کفایت و مدبر بود با درایت اداره می کرد . او حتی خزاینی که اتابک ابوبکر در مدت سی سال فراهم آورده بود ، برای جلب قلوب لشکریان و مردم و سایر ارباب استحقاق تقسیم و صرف کرد . « میرخواند : ۶۱۴»

ترکان خاتون نخست فخرالدین ابوبکر را که سالیان دراز وزیر اتابکان بود، دستگیر و بقتل رسانید . « اقبال آشتیانی : ۳۸۹، ۳۹۰» سپس خواجه نظام الدین ابوبکر را به مقام وزارت نشاند و همو را با هدایا و تحفه های بسیار نزد هلاکوخان فرستاد و اظهار اطاعت و انقیاد کرد . هلاکو نیز برای محمدبن سعد منشور حکومت فرستاد . دوران اتابک عضدالدین محمد کوتاه بود و دو سال بعد در چهارده سالگی « ذیحجۀ سال ۶۶۰ ه.ق » از بام قصر فرو افتاد و درگذشت . « میرخواند : ۶۱۶،۶۱۵- اقبال آشتیانی : ۳۸۹ ، ۳۹۰» وصاف وقوع این حادثه را در ضمن وقایع سال ۶۶۱ ه.ق ذکر کرده است . « وصاف : ۱۰۷» اما شبانکاره ای واقعه را به صورت دیگر ضبط کرده و آورده که محمدبن سعد بر اثر ضربه ای ، که مادرش ترکان خاتون عمداً به او وارد کرد . از دنیا رفت . « شبانکاره ای : ۱۸۵» اگر این خبر صحیح باشد معلوم می شود که ترکان خاتون داعیۀ سلطنت داشته و بتدریج موانع را از پیش روی خود برمی داشته است . سعدی قصایدی را در ستایش ترکان خاتون و فرزندش محمدبن سعد سروده و ظاهراً این اشعار مربوط به دورۀ کوتاه حکومت محمد بوده است . «قزوینی، محمد، ممدوحین سعدی : ۷۳۷، ۷۳۹» و نیز در مقدمۀ بوستان چند بیتی دربارۀ محمدبن سعد سروده و از او بعنوان سلطان وقت یاد کرده است . « سعدی ، بوستان : ۴۰»  ظاهراً این ابیات را پس از اتمام بوستان « سال۶۵۵ ه.ق » و پس از سال ۶۵۸ ه.ق سروده و به آن کتاب افزوده است . ابیات دیگری هم در ستایش محمدبن سعد سروده که قزوینی همۀ آنها را استخراج و نقل کرده است . « قزوینی ، محمد ، ممدوحین سعدی : ۷۳۲، ۷۳۵»

عکس-سعدی-شاعر-ایرانی-که بیشتر-عمر-وی-در-زمان-اتابکان-فارس-گذشت

منابع:

خلاصۀ مبحث عضدالدین محمد از تاریخ جامع ایران جلد نهم :  ۸۴، ۸۳ سید علی آل داوود

تحقیق و پژوهش : مهدی صبور صادقزاده