اتابک عمادالدین پهلوان (لر بزرگ)

اتابک  عمادالدین پهلوان   حکومت ۶۲۶ الی ۶۴۶ ه.ق

عمادالدین پهلوان : اتابک هزار اسپ چند پسرداشت که در ترتیب جانشینی آنان اختلافاتی در منابع وجود دارد . « مینورسکی ، لر: ۸۲۶ – غفاری ، تاریخ جهان آرا : ص ۱۷۰» اما در برخی منابع از گزارشهایی دربارۀ عمادالدین پهلوان هست که حکایت از حکومت نستاً طولانی وی در لر بزرگ دارد . به احتمال بسیار دورۀ بیست سالۀ حکومت وی به دلیل تقارن با آشفتگی های سیاسی ، نظامی و اجتماعی جامعۀ ایران در نتیجۀ حملۀ مغولان ، بازتابی در منابع نیافته است .

وضعیت سیاسی جامعۀ ایران مقارن آغاز حکومت اتابک عمادالدین در آشفتگی و نابسامانی قرار داشت . چرا که سلطان جلال الدین ملکشاه در عصر تحرکات نظامی خود در گوشه و کنار سرزمین ایران بود ؛ هرچند که عاقبت در سال ۶۲۸ ه.ق کشته شد . «بویل :۳۱۶، ۳۱۵»

محدوده قلمرو اتابکان لر بزرگ

جرماغون فرمانروایی مغولی حوزۀ عملیات نظامی خود را از قفقاز تا حدود آسیای صغیر گسترانیده بود . سپس دورۀ کورگوز از سال ۶۳۷ ه.ق آغاز گردید . پس از ارغون آقا از حدود ۶۳۹ ه.ق به ادارۀ منطقۀ ایران ، جنوب قفقاز و بخشی از بین النهرین علیا و آسیای صغیر که به تصرف مغولان درآمده بود ، پرداخت . «بویل : ۳۱۸و ۳۱۹» در واقع شرایط جامعه تا ورود هلاکوخان مغول آشفته و بی ثبات بود .

سلطان جلال الدین ملکشاه برآن بود تا امرا این منطقه را به زور و یا از طریق سازش و ملایمت تحت سلطه و ارادۀ خود در آورد .  در واقع وی نیازمند جبهه ای متحد از امرا و مناطق مزبور و از جمله اتابک عمادالدین پهلوان ، برای سازمان دادن مقاومت علیه مغولان بود . بویژه آنکه منطقۀ لرستان پیوسته بعنوان منطقه ای که در شرایط اضطراری مأمنی برای گریز از برابر مغولان بشمار می رفت ، این موضوع مورد توجه وی قرار داشت . « جوینی : ۲۰۱، ۲۰۴» خلیفۀ عباسی از این امر به شدت ناراحت بود . از این رو المستنصر عباسی در سال ۶۲۶ ه.ق از سلطان خواست اتابک عمادالدین پهلوان و برخی امراء دیگر منطقه را از جمله اتباع خود نشمارد . « قزوینی : ۴۵۶»

بقایای-شهر-قدیم-مالمیر-پایتخت-اتابکان-لر-بزرگ

سلطان ابتدا این درخواست را پذیرفت . اما سپس در آن تجدید نظر کرد . و اواسط سال ۶۲۷ ه.ق منشی خود نسوی را به عراق فرستاد و بر اساس آن عمادالدین پهلوان دوباره به اطاعت از سلطان جلال الدین در آمد . «قزوینی : ۴۵۷، ۴۵۶- نسوی :۱۱۵، ۲۲۷» در واقع در نتیجۀ حملۀ مغولان و تحرکات سیاسی ، نظامی سلطان جلال الدین و وضعیتی در منطقۀ غرب ایران پدید آمده بود که تشکیل و فروپاشی اتحادیه های سیاسی منطقه ای از جمله عوارض آن بود .

اتابک عمادالدین دختر حاکم قراختایی کرمانی را به همسری اختیار کرده بود به احتمال این امر نشانگر نوعی همگرایی بین حکامی که متمایل به سیاست مغولان بودند ، محسوب می شدند . زیرا عماد الدین پهلوان در حدود سال ۶۴۴ ه.ق در شورای بزرگ سلطنتی مغول ، که برای انتخاب جانشین اوگتای در مغولستان تشکیل شد ، شرکت داشت . درآن جلسه گیوک خان ریاست مغولان را پذیرفت . وی در خلال فرامین جدیدی که صادر کرد ، عراق ، آذربایجان ، شروان ، لر ، کرمان و فارس را به امیر ارغون «وصاف : ۵۷۵» که اتابک عمادالدین پهلوان بهمراه او در مراسم شرکت کرده بود ، سپرد . امیر ارغون اتابک عماد الدین را در مقام خود ابقاء کرد . در شرایطی که متأسفانه از آن آگاهی نداریم عمادالدین پهلوان به حکام مغولی مستقر در ایران نزدیک شد . و با آنان روابط سیاسی برقرار کرد . روابط مورد نظر بر اساس الگوی روابطی که مغولان با حکامی که تابعیت آنان را پذیرا می شدند ، بود . در واقع از اواسط دورۀ عمادالدین پهلوان ، اتابک لر بزرگ متحدان سیاسی ، نظامی مغولان به حساب می آمدند .

کاسۀ-سفالی—زرین-فام—محل-کشف-،-گرگان—سدۀ-هفتم-ه-ق

قاضی احمد غفاری در توصیف موقعیت اتابک پهلوان از (شأن عظیم) وی یاد می کند . این تعبیر به احتمال مربوط به دورۀ پایانی حاکمیت وی بر لر بزرگ است . وی اشاره دارد که اتابک در اصفهان ، موضع (زرده) را از قضات آنجا به مبلغ بیست و چهار هزار خانی خریداری کرد و آنجا را وقف مزار خود در آن محل کرد . « تاریخ جهان آرا : ۱۷۰»

اتابک عمادالدین پهلوان در سال ۶۴۶ ه.ق از دنیا رفت . « تاریخ جهان آرا : ۱۷۰» و براساس روایت غفاری باید در محل زرده دفن شده باشد . اتابکان لر بزرگ بعدها در مال میر بخاک سپرده شدند .

منابع :

وصاف الحضره، عبدالله ،تاریخ ، به اهتمام محمد مهدی اصفهانی ، تهران ، ۱۳۳۸ شمسی

غفاری قزوینی ، قاضی احمد ، تاریخ جهان آرا ، تهران ، ۱۳۳۴ شمسی

جوینی ، عطاملک ، تاریخ جهانگشای ، به اهتمام محمد قزوینی ، تهران ، ۱۳۷۰ شمسی

بویل ، جی .آ .تاریخ دودمانی وسیاسی ایلخانیان ،تاریخ ایران کمبریچ ، ترجمۀ حسن نوشه ، جلدپنجم ، تهران ، ۱۳۶۶ ، شمسی

قزوینی ، محمد ، حاشیه وتعلیقات ، برتاریخ جهانگشای ، (نک : هم ، جوینی)

نسوی ، محمد ، سیرت جلال الدین منکبرنی ، به اهتمام مینوی ، تهران ، ۱۳۴۴ شمسی

مینورسکی ، ولادیمیر ، رسالۀ لرها و لرستان ترجمۀ سکندر امان اللهی بهاروند و لیلی بختیاری ،تهران ، ۱۳۶۲ شمسی

خلاصه شدۀ مبحث اتابکان لر ، تاریخ جامع ایران ، جلدنهم ، شهرام یوسفی فر

گردآوری و پژوهش : مهدی صبور صادقزاده