نصربن احمدبن اسد

نصربن احمدبن اسد

پس از مرگ احمدبن اسد پسرش نصر جانشین وی گردید.و حکومت خود را تا انقراض سلسلۀ طاهریان ادامه داد . پس از استیلای یعقوب بن لیث صفاری بر سرزمینهای محمدبن طاهر ، در سال۲۶۱ ه.ق حکم حکومت منطقۀ ماوراءالنهر توسط المعتمد خلیفۀ عباسی برای نصربن احمد ارسال گردید . «نرشخی :۱۰۶ ،۱۰۷– ابن اثیر :۷/۲۶۱- طبری :۹/۵۱۴- تاریخ سیستان ، ۲۲۸»

محدوده قلمروسامانیان

تقریباً از این زمان طبق فرمان خلیفه حکومت سامانیان آغاز می شود . درحقیقت خلیفه با این عمل خود درنظر داشت صفاریان را ازگردونۀ حکومت خارج کند . « نویری : ۲۵/۳۳۲- تاریخ سیستان : ۲۲۲ ، ۲۲۳- ابن جوزی : ۱۳/۷۴»

نصر در ابتدای جکومت با معضلات استقلال طلبانۀ برادران خود روبرو بود . منجمله ابویوسف زمانی که به حکومت چاچ رسید ، به نام خویشتن سکه ضرب نمود همچنین برادر دیگرش ابوالاشعث اسد زمانی که در اَخسیکت پایتخت فرغانه حکم می راند ، فرمان داد سکه های مسینی به نام خودش ضرب نمایند . «ابن اثیر :۷/۲۷۹- عفوروف : ۱/۵۲۶ ، ۵۲۷» و کوچکترین برادر وی که اسماعیل نام داشت در هنگام فوت پدرش احمد ، شانزده سال بیش نداشت که به خدمت برادر بزرگتر ، نصربن احمدبن اسد درآمد . درسال ۲۶۱ ه.ق به در خواست ابو عبدالله بن ابی حَفص کبیر ، رئیس و فقیه مبارز بخارا ، اسماعیل را برای سامان دادن به اوضاع شهر بخارا فرستاد . پس از استیلای یعقوب بن لیث برخراسان در سال ۲۵۹ ه.ق گروهی در ربیع الثانی سال ۲۶۰ ه.ق به سرکردگی حسین بن طاهر طایی در بخارا سر به شورش برداشته بودند . تا قدرت را به سلسلۀ طاهریان باز گردانند . «ابن اثیر : ۷/۲۸۰- منینی : ۱/۳۴۸- نرشخی : ۱۰۶- ۱۰۸»

اسماعیل با حسین بن محمد خوارجی ، امیر بخارا و گماشتۀ یعقوب لیث ، مصالحه کرد که جانشینی در حکومت را به حسین واگذار کند . در پی آن ، در میان استقبال گرم مردم وارد بخارا شد و نام امیر نصربن احمد و اسماعیل بجای یعقوب لیث در خطبه یاد شد . « منهاج سراج : ۱/۲۰۴- نرشخی : ۱۰۸ ، ۱۰۹ ، ۱۱۸» بدین ترتیب اسماعیل امارت بخارا را بدست گرفت . امیر اسماعیل سامانی با اقداماتی آرامش را به بخارا بازگردانید . ابتدا حسین خوارجی را با نقض عهد خود به حبس انداخت . سپس راهزنانی متشکل از چهارهزار مرد را که میان رامتین و بَرکَد راهزنی می کردند و بیم آن می رفت که به شهر حمله کنند با شدت سرکوب نمود . اسماعیل همچنین با حسین بن طاهر طایی که بار دیگر با دو هزار مرد خوارزمی از جیحون گذشت و نیت یورش به بخارا را داشت نبرد کرد و پس از جنگی سهمگین وی را بسوی مرو عقب راند . «نرشخی : ۱۰۹ ، ۱۱۱، ۱۱۳»

بخارا-پایتخت-سلسله-سامانیان–عکس-از-فارس-نیوز

پس از چندی روابط میان نصر و اسماعیل تیره گشت . چراکه اسماعیل به دلایل تنگنای مالی نمی توانست خراج سالانه را به مبلغ پانصد هزار درهم بخارا را به سمرقند ارسال نماید . به هر روی سخن چینان نیز دخالت داشته و روابط دو برادر را تیره و تار ساختند . « منهاج سراج : ۱/۲۰۴ ، ۲۰۵- گردیزی : ۳۲۳» نصر برادران خود ابوالاشعث اسد و ابویوسف یعقوب را از فرغانه و شاش (چاچ) فراخواند و با همراهی ترکان اسپیچاب با سپاهی انبوه به طرف بخارا روانه شد . اسماعیل نیز از رافع بن هرثمه مدد طلبید و با قبول این درخواست ، رافع حرکت کرده و به بخارا رسید . « نرشخی : ۱۱۳، ۱۱۴- ابن اثیر : ۷/۲۸۱- عوفی : ۴۶ ، ۴۷» نصر که از اتحاد مابین اسماعیل و رافع نگران بود ، تن به مصالحه داد . لیکن دو سال بعد یعنی در سال ۲۷۵ ه.ق مجدداً به خاطر پرداخت نکردن خراج از سوی اسماعیل دو سپاه مقابل هم قرار گرفتند که اسماعیل سپاه دشمن را در هم شکست .« ابن اثیر : ۷/۲۸۲ – نرشخی : ۱۱۵ ، ۱۱۶»

آرامگاه-دانیال-نبی-در-شوش-مربوطه-به–سده-های–یک-تاچهار-پس-از-ظهوراسلام-عکس–ازناوه

درذیحجۀ سال ۲۷۸ ه.ق نصر ، اسماعیل را به جانشینی خویش در حکومت ماوراءالنهربرگزید و در سال ۲۷۹ ه.ق بدرود حیات گفت . « نرشخی : ۱۱۸» نصر نوزده سال پس از دریافت حکم خلیفۀ عباسی سال ۲۶۱ ه.ق حکومت نمود. « منهاج سراج : ۱/۲۰۵- حمزه اصفهانی : ۱۴۸» «ابن خلکان : ۶/۴۲۴ – نرشخی : ۱۱۸- منینی : ۱/۳۴۸»

پیالۀ-سفالی-نقاشی-زیر-لعاب—مکشوفه-از-نیشابور—سدۀ-چهارم-ه.ق

منابع :

ابن اثیر ، علی ،الکامل فی التاریخ ، بیروت ، ۱۴۰۲ه.ق

طبری ، محمد ، تاریخ الامم والملوک ، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم ، بیروت ۱۳۸۷ ه.ق

منهاج سراج جوزجانی ، عثمان ، طبقات ناصری ، به کوشش عبدالحی حبیبی ، کابل ،۱۳۴۲ شمسی

نرشخی ، محمد ، تاریخ بخارا ، ترجمۀ لبونصر احمد بن محمدبن نصر القباوی ، به کوشش محمد تقی مدرس رضوی ۱۳۵۱ شمسی

گردیزی ، عبدالحی ، تاریخ یا زین الاخبار به کوشش عبدالحی حبیبی ، تهران ، ۱۳۶۳شمسی

تاریخ سیستان ، به کوشش محمد تقی بهار ، تهرران ، ۱۳۱۴شمسی

منینی دمشقی ، احمد ، شرح الیمینی المسمی بالفتح الهبی ۱۲۸۶ میلادی

نویری ، احمد ، نهایه الارب ، به کوشش محمد جابر عبدالعال حینی و … ۱۴۰۴ ه.ق

ابن جوزی ، عبدالرحمان ، المنتظم فی تاریخ الملوک والامم ، به کوشش محمد عبدالقادر عطا ، و……۱۴۱۲ ه.ق

غفوروف ، باباجان ، تاجیکان ، تاریخ قدیم وقرون وسطی ، محمد نیازوف ، خال محمدوف ، ۱۳۷۷ شمسی

تاریخ جامع ایران ، جلد ششم سامانیان ، محمدرضا ناجی

تحقیق و پژوهش : مهدی صبور صادقزاده